âb-ı hayat : hayat suyu; dirilik suyu, içene ebedî hayat bağışlayan su
ahkâm : hükümler, esaslar
akliyat : akılla bilinen şeyler, akıl ile araştrılıp bulunabilen hususlar
daire-i İslâmiyet : İslâmiyet dairesi
duhul : girme, dahil olma
efkâr : fikirler, düşünceler
efkâr-ı Arab : Arap milletinin fikirleri, düşünceleri
ehl-i zahir : âyet ve hadislerin sadece lâfızlarına, şekil mânâlarına göre tefsir yapıp hüküm veren âlimler
esâtîr : mitoloji; uydurma hikâyeler, efsâneler
fesad : bozulma
hayfâ! : ne yazık ki!
hikmet : felsefe
hikmet-i Yunaniye : Yunan felsefesi
hurâfât : hurâfeler, bâtıl inanışlar
ihtilât-ı a’câm : Arap olmayanların Araplarla karşılaşması
ikame : yerleştirme, yerine koyma
imkânât : olabilirlikler
İsrailiyat : Yahudi ve Hıristiyanların inanç, ahlâk, tarih ve efsaneye dayalı kültüründen İslâma karışmış olan şeyler; daha çok Yahudi kitaplardan nakledilen, Kur’ân ve hadisin getirmiş olduğu ölçülere uymayan hurafelerle karışık bir kısım hikâye ve haberler
istinbat etmek : bir söz veya bir işten bir mânâ ve hüküm çıkarmak
kâbil : kabul etmeye müsait
kariha-i fıtriye : insanın yaradılışında bulunan doğal zihin kudreti
kasas : kıssalar, hikâyeler
kavaid : kurallar, prensipler
kelâm-ı Mudarî : Arap kabilelerinden Mudar kabilesinin konuştuğu Arapça; Kur’ân-ı Kerim bu lehçe üzerine nâzil olmuştur, en fasih Arapça’dır
mâsadak : bir söz veya hükmü doğrulayan husus, doğrulayıcı bir mânâ
meleke : yordam, tecrübe ve tekrarla ve çok kullanmakla elde edilen beceri
menba : kaynak
mensuh : nesh edilmiş; hükmü yürürlükten kaldırılmış
muhafaza etmek : korumak, saklamak
muhakkikîn-i ulema : gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen âlimler
muharrefe : aslı tahrif edilmiş, bozulmuş
muvaffak olmak : başarılı olmak
müteaffin : bozulmuş, kokuşmuş, çürük
nakkad-ı muhakkikîn-i İslâm : hakikatleri araştırıp bulan, onların iyisini kötüsünden ayıran büyük İslâm âlimleri
nakliyat : nakiller, bir bilgiyi Kur’ân-ı Kerim ve sünnet gibi kaynaklara dayanarak aktarma
safiye : temiz, duru; hâlis
sarf-ı himmet : gayret gösterme, gayret sarfetme
tahkik : araştırma, inceleme
tasfiye : arıtma, temizleme, safileştirme
tatbik : uygulama
tedahül etmek : içine girip dahil olmak, iç içe olmak, içine karışmak
tedvin : bir araya getirerek tertiplemek; aynı konuya ait çalışmaları bir araya toplayıp kitap haline getirmek
tefsir-i Kur’ân : Kur’ân tefsiri
telemmüz : öğrenmek için devam etme, öğrencilik etme
temyiz : ayırma, ayırt etme
tenezzül etmek : seviyesine düşmek, kendisine aykırı düşen bir iş veya durumu kabul etmek; alçalmak, inmek
teşebbüs etmek : girişmek
ulûm-u Arabiye : Arap dili ve edebiyatına ilişkin ilimler
vakta ki : ne vakit ki, ne zaman ki
vukuat : meydana gelmiş olaylar; olmuş olanlar