arz : yer, dünya
avam : halk
azamet : büyüklük
bahusus : özellikle
bedihiyat-ı hissî : hislerle açık bir şekilde idrak edilen nesneler, olaylar
binaen : –dayanarak, dolayı
cumhur-u avam : geniş halk kitlesi
ezcümle : meselâ, bu cümleden olarak
faraza : varsayalım ki
fen : bilim
fikr-i beşer : insanoğlunun fikri, düşüncesi
fünun : fenler, ilimler
galat-ı his : duygu yanılması
hakaik : hakikatler
hayvanat : canlılar
hilâf : aykırı ve zıt olan
hiss-i zahir : maddî varlıkları gözlemleyen his
in’ikad : toplanma; ortaya çıkma
katre : damla
kemâl-i vuzuh : mükemmel bir açıklık, netlik
mağlâta : aldatma, yanıltma
mahsûs olan : hisler aracılığıyla algılanan
merdiven-i terakki : ilerleme merdiveni; bir merdivenin basamakları gibi yükselme
meylü’l-istikmal : mükemmelliğe ulaşma eğilimi
meylü’t-terakki : ilerleme ve gelişme eğilimi
minhac-ı irşad : irşad yolu
mufassalen : ayrıntılı olarak
mugalâta : safsata, demagoji; aldatmak maksadıyla yanıltıcı sözler söyleme
mukaddem : evvel, önce
mukaddeme : giriş, başlangıç
mukteza-yı hal : hâlin gereği, durumun gerektirdiği şekil
mutabakat : karşılıklı uyum
mutabık : uygun
muteriz : itiraz eden
muvafık : uygun
mükâbere etme : büyüklük taslayarak doğruyu kabul etmeme; göz göre göre inkâr etme
müteahhir : sonradan gelen
müteavine : birbirine yardım eden ve destek olan
mütekaddim : önceden gelen
müterettibe : birbirine uyumlu şekilde sıralanan
müteselsile : zincirleme olarak, birbirine bağlı şekilde sıralanan
nazar etme : bakma
netâic-i efkâr : fikirlerin neticeleri
nispet : bağlantı
safsata : yalan yanlış, uydurma
Sâni : herşeyi mükemmel ve san’atlı bir şekilde yaratan Allah
satha çıkma : yüzeye çıkma, gizliyken ortaya çıkma
sathiyet-i arz ve deveran-ı şems : yeryüzünün düz oluşu ve güneşin dünya etrafında dönmesi
semerat : meyveler, neticeler
şemsin sükûnu, arzın hareketi : Güneşin merkezde olup, dünyanın güneş etrafında dönmesi
takrib etme : yakınlaştırma
tâlim : öğretme, eğitme
tarik : yol
tarik-i belâgat : belâgat yolu, maksada ve hâle uygun düzgün ve güzel söz söyleme yöntemi
tecarüb-ü kesire : pek çok tecrübeler ve deneyimler
tefhim : muhatabın anlamasını sağlama
tekzip : yalanlama
telâhuk : birbirine katılma, birbiri arkasına gelip birleşme
temaşa etme : bakma, seyretme
temehhuz-u tecarüb : çeşitli tecrübelerle bir şeyin safileşip kemâle ermesi
teşekkül etme : oluşma, meydana gelme
teşviş : karıştırma, karmakarışık etme
tevehhüm etme : zannetme, varsayma
tevellüd etme : doğma, meydana gelme
ulûm-u mütearife : herkesçe bilinen ilimler, bilgiler
vabeste : bir şeye bağlı olan
varta : tehlike
zarurî : zorunlu, mecburi