Hem hadsiz emellerin, elemlerin varsa, nihayetsiz bir sevap ve hadsiz bir rahmet seni bekliyor.1 Hem hadsiz arzuların, makàsıdın varsa, onları düşünüp muztarip olma. Onlar bu dünyaya sığışmaz. Onların yerleri başka diyardır ve onları veren de başkadır.2
Hem der: Ey insan! Sen kendine mâlik değilsin.3 Sen, kudreti nihayetsiz bir Kadîr, rahmeti hadsiz bir Rahîm-i Zât-ı Zülcelâlin memlûküsün.4 Öyle ise, sen kendi hayatını kendine yükleyip zahmet çekme. Çünkü hayatı veren Odur, idare eden de Odur.5 Hem dünya sahipsiz değil ki! Sen kendi kafana dünya yükünü yüklettirerek ehvâlini düşünüp merak etme. Çünkü onun sahibi Hakîmdir, Alîmdir.6 Sen de misafirsin; fuzulî olarak karışma, karıştırma.
Hem insanlar, hayvanlar gibi mevcudat başıboş değiller; belki vazifedar memurdurlar,7 bir Hakîm-i Rahîmin nazarındadırlar. Onların âlâm ve meşakkatlerini düşünüp ruhuna elem çektirme;8 ve onların Hâlık-ı Rahîminin rahmetinden daha ileri şefkatini sürme.9 Hem sana düşmanlık vaziyetini alan mikroptan tâ tâun ve tufan ve kaht ve zelzeleye kadar bütün eşyanın dizginleri o Rahîm-i Hakîmin elindedirler.10 O Hakîmdir, abes iş yapmaz; Rahîmdir, rahîmiyeti çoktur. Yaptığı her işinde bir nevi lütuf var.11
Hem der: Ey insan! Sen kendine mâlik değilsin.3 Sen, kudreti nihayetsiz bir Kadîr, rahmeti hadsiz bir Rahîm-i Zât-ı Zülcelâlin memlûküsün.4 Öyle ise, sen kendi hayatını kendine yükleyip zahmet çekme. Çünkü hayatı veren Odur, idare eden de Odur.5 Hem dünya sahipsiz değil ki! Sen kendi kafana dünya yükünü yüklettirerek ehvâlini düşünüp merak etme. Çünkü onun sahibi Hakîmdir, Alîmdir.6 Sen de misafirsin; fuzulî olarak karışma, karıştırma.
Hem insanlar, hayvanlar gibi mevcudat başıboş değiller; belki vazifedar memurdurlar,7 bir Hakîm-i Rahîmin nazarındadırlar. Onların âlâm ve meşakkatlerini düşünüp ruhuna elem çektirme;8 ve onların Hâlık-ı Rahîminin rahmetinden daha ileri şefkatini sürme.9 Hem sana düşmanlık vaziyetini alan mikroptan tâ tâun ve tufan ve kaht ve zelzeleye kadar bütün eşyanın dizginleri o Rahîm-i Hakîmin elindedirler.10 O Hakîmdir, abes iş yapmaz; Rahîmdir, rahîmiyeti çoktur. Yaptığı her işinde bir nevi lütuf var.11
Dipnotlar - Arapça İbareler - Haşiyeler:
1 : bk. Bakara Sûresi, 2:157, 218; Âl-i İmran Sûresi, 3:107; Nisâ Sûresi, 4:96, 175; A’râf Sûresi, 7:156.
2 : bk. Mâide Sûresi, 5:65; Tevbe Sûresi, 9:21; Yûnus Sûresi, 10:9; Mü’minûn Sûresi, 23:19; Furkan Sûresi, 25:24; Şuarâ Sûresi, 26:85; Zümer Sûresi, 29:10; Lokman Sûresi, 31:8; Yâsin Sûresi, 36:55.
3 : bk. A’râf Sûresi, 7:188; Yûnus Sûresi, 10:49; Lokman Sûresi, 31:24; Cin Sûresi, 82:21.
4 : bk. Bakara Sûresi, 2:186; Âl-i İmran Sûresi, 3:20, 30; Mâide Sûresi, 5:118; İbrahim Sûresi, 14:31; Hicr Sûresi, 15:40, 49; İsrâ Sûresi, 17:53, 65; Kehf Sûresi, 18:102; Enbiyâ Sûresi, 21:105.
5 : bk. Bakara Sûresi, 2:38; Âl-i İmran Sûresi, 3:156; En’âm Sûresi, 6:122; A’râf Sûresi, 7:158.
6 : bk. Bakara Sûresi, 2:107; Âl-i İmran Sûresi, 3:26, 189; Mâide Sûresi, 5:17, 18, 40, 120.
7 : bk. Mü’minûn Sûresi, 23:115-116; Kıyâmet Sûresi, 75:336.
8 : bk. Fâtiha Sûresi, 1:3; Bakara Sûresi, 2:37, 143, 160, 163, 173; En’âm Sûresi, 6:18, 73, 83, 128.
9 : bk. A’râf Sûresi, 7:151; Yûsuf Sûresi, 12:64, 92; Enbiyâ Sûresi, 21: 83; Mü’minûn Sûresi, 23:109, 118.
10 : bk. Âl-i İmran Sûresi, 3:26, 83; Mü’minûn Sûresi, 23:88; Yâsîn Sûresi, 36:83; Hadîd Sûresi, 57:29.
11 : bk. Şûrâ Sûresi, 42:19.
2 : bk. Mâide Sûresi, 5:65; Tevbe Sûresi, 9:21; Yûnus Sûresi, 10:9; Mü’minûn Sûresi, 23:19; Furkan Sûresi, 25:24; Şuarâ Sûresi, 26:85; Zümer Sûresi, 29:10; Lokman Sûresi, 31:8; Yâsin Sûresi, 36:55.
3 : bk. A’râf Sûresi, 7:188; Yûnus Sûresi, 10:49; Lokman Sûresi, 31:24; Cin Sûresi, 82:21.
4 : bk. Bakara Sûresi, 2:186; Âl-i İmran Sûresi, 3:20, 30; Mâide Sûresi, 5:118; İbrahim Sûresi, 14:31; Hicr Sûresi, 15:40, 49; İsrâ Sûresi, 17:53, 65; Kehf Sûresi, 18:102; Enbiyâ Sûresi, 21:105.
5 : bk. Bakara Sûresi, 2:38; Âl-i İmran Sûresi, 3:156; En’âm Sûresi, 6:122; A’râf Sûresi, 7:158.
6 : bk. Bakara Sûresi, 2:107; Âl-i İmran Sûresi, 3:26, 189; Mâide Sûresi, 5:17, 18, 40, 120.
7 : bk. Mü’minûn Sûresi, 23:115-116; Kıyâmet Sûresi, 75:336.
8 : bk. Fâtiha Sûresi, 1:3; Bakara Sûresi, 2:37, 143, 160, 163, 173; En’âm Sûresi, 6:18, 73, 83, 128.
9 : bk. A’râf Sûresi, 7:151; Yûsuf Sûresi, 12:64, 92; Enbiyâ Sûresi, 21: 83; Mü’minûn Sûresi, 23:109, 118.
10 : bk. Âl-i İmran Sûresi, 3:26, 83; Mü’minûn Sûresi, 23:88; Yâsîn Sûresi, 36:83; Hadîd Sûresi, 57:29.
11 : bk. Şûrâ Sûresi, 42:19.
Önceki Risale: İkinci Mevkıf