adem-i i’dad : hazır duruma getirememe, müsait olmama, elverişli olmama
ayn-ı belâgat : belâgatin ta kendisi
ayn-ı kemâl : olgunluğun, mükemmelliğin ta kendisi
bedahet : açıklık, açık gerçek
belâgat : sözün düzgün, kusursuz, yerinde, hâlin ve makamın icabına uygun olması
cehl-i mürekkeb : birşeyi bilmeme ve bilmediğinin de farkında olmama durumu
duhul : girme, giriş
düstur-u hikmet : hikmet düsturu, prensibi
efkâr : fikirler, düşünceler
ezhan : zihinler
fen : bilim
galat : yanlış, hata
hidayet : doğru ve hak yol, İslâmiyet
hîna : ne zaman ki
ıtlak : mutlak bırakma; işaret ettiği fertlerden teklik, çokluk gibi belli bir mânâ ile kayıtlamama, serbest bırakma
ibham : birşeyi üstü kapalı anlatma
îma : gizli ve ince bir mânâyı işaret etme, gösterme
imkân derecesi : olabilirlik derecesi, seviyesi
irşad : doğruyu gösterme
irşâd-ı cumhur : cumhurun irşadı, onlara doğru yolu gösterme
irşad-ı mahz : salt irşad ve tebliğ
isbat-ı Sâni-i Vâhid ve nübüvvet ve haşir ve adalet : herşeyi en mükemmel san’atla yaratan Allah’ın birliğinin, peygamberliğin, âhiret ve Mahkeme-i Kübrânın, adalet ve kulluğun ispatı
kellâ : asla hayır
lâkin : ancak, ama
mâ nahnü fîh : bizim içinde bulunduğumuz konu
mağz : öz, iç
maksud-u aslî : asıl gaye, hedef
mehenk : ölçü, altının ayarlarını ölçmeye yarayan ölçü taşı
menba : kaynak
muhit : çevre, ortam
mübayin : aykırı
mükezzib : tekzib eden, yalanlayan
münâfi : zıt, aykırı
münhasır : birşeye has, ait olma
müstaid : hazır, hazırlıklı
müşevveş olma : şaşırma
mütegayir : birbirine aykırı
mütegayyir : değişken
nazar-ı belâgat : belâgat ilmine göre, onun bakış açısına göre
nazariyat : teoriler, teorik bilgiler
nusus : nasslar; Kur’ân ve sahih hadis gibi kesin hüküm ifade eden metinler
onun hakk-ı sarîhi tasrihtir : onun açıkça hak ettiği şey, açık ve seçik olarak belirtilmesidir
remz : gizli bir mânâyı ince bir işaretle gösterme
Şâri’ : kanun koyucu, şeriatı gönderen Allah
şeriat-ı Garrâ : Allah tarafından bildirilen nurlu, parlak hükümlerin hepsi, İslâmiyet
tağlit : yanıltma
taharri-i hakikat : gerçeği araştırma, arama
tahayyül : hayal etme
tahmil edilme : yüklenme
tarik : yol
teklif etme : yükleme, sorumlu tutma
telvih : bir kinaye çeşididir; asıl mânâ ile kinâye yoluyla kastedilen mânâ arasındaki vesilelerin çok olması durumu
teşviş : karıştırma
tevehhüm : olmayan birşeyi var gibi kabul etmek, sanmak
ukûl : akıllar
vahy : Allah tarafından bir peygambere bildirilen emirler ve ona ilham olunan şeyler
zihn-i sakîm : hastalıklı zihin