Biri maddî, biri mânevîdir.

BİRİNCİ SEBEP: Umum Hıristiyanın kilisesi ve mâden-i hayatı olan Avrupa’nın vaziyet-i fıtriyesidir. Zira dardır, güzeldir, demir madenidir, girintili çıkıntılıdır. Deniz ve enharı bağırsaklarıdır, bâriddir.

Evet, Avrupa küre-i zeminin hums-u öşrü iken, nev-i beşerin bir rub’unu letâfet-i fıtriyesiyle kendine çekmiş. Hikmeten sabittir ki, efrad-ı kesirenin içtimâı, ihtiyacatı intaç eder. Görenek gibi çok esbabla tekessür eden hâcât, zeminin kuvve-i nâbitesine sığışmaz. İşte şu noktadan ihtiyaç, san’ata ve merak ilme ve sıkıntı vesait-i sefahete hocalık edip tâlime başlarlar.

Evet, fikr-i san’at, meyl-i mârifet, kesretten çıkar. Avrupa’nın darlığı ve deniz ve enharı olan vesait-i tabiiye-i münakale içinde dolaşması sebebiyle, tearüf ticareti, teavün iştirak-i mesaiyi intaç ettikleri gibi, temas dahi telâhuk-u efkârı, rekabet de müsâbakatı tevlit ederler. Ve bütün sanayiinin mâderi olan demir madeni, kesretle içinde bulunduğundan, o demir, medeniyetlerine öyle bir silâh-ı kuvvet vermiştir ki, dünyanın bütün enkaz-ı medeniyetlerini gasp ve garat edip gayet ağır bastı, mizan-ı zeminin muvazenetini bozdu.

Hem de herşeyi geç almak, geç bırakmak şanından olan burudet-i mutedilâne, sa’ylerine sebat ve metanet verip, medeniyetlerini idame etmiştir. Hem de ilme istinatla devletlerinin teşekkülü, mütekabil kuvvetlerinin tesadümü, gaddarane istibdatlarının iz’âcâtı, engizisyonane taassuplarının aksülâmel yapan tazyikatı, mütevazi unsurlarının rekabetle müsabakatı, Avrupalıların istidatlarını inkişaf ettirip, mezâyâ ve fikr-i milliyeti uyandırdı.
« Önceki Sayfa  | | Sonraki Sayfa »
Ekranı Genişlet
Lügat Listesi

Lügatler :

aksülâmel : ters tepki, reaksiyon
bârid : soğuk; iklimi soğuk olma
burudet-i mutedilâne : mutedil soğukluk; soğukkanlılık
efrad-ı kesire : çok sayıda fertler, bireyler
engizisyonane : Ortaçağda Hıristiyan dinî esaslarına aykırı davranan kimseleri cezalandırmak için kurulan Katolik kilisesinin mahkemelerinin tavırları gibi
enhar : nehirler
enkaz-ı medeniyetleri : medeniyetlerinin enkazı, medeniyetlerinden arta kalan miras
esbab : sebepler
fikr-i milliyet : milliyet fikri; millî düşünce
fikr-i san’at : san’at düşüncesi; san’atkârlık
gaddarane : merhametsizce, zâlimce
gasp ve garat etme : zorla alma ve yağmalama
hâcât : ihtiyaçlar
hikmeten sabit olma : ilim ve fen bakımından kesin olma, kanıtlanmış olma
hums-u öşr : ellide bir
içtimâ : toplanma
idame etme : devam ettirme, sürdürme
ihtiyacat : ihtiyaçlar
inkişaf ettirme : açığa çıkarma, filizlendirme
intaç etme : netice verme, sonuçlandırma
istibdat : baskı, despotluk
istidat : yetenek
istinat : dayanma
iştirak-i mesai : iş ve emek ortaklığı
iz’âcât : başkalarına zorluk ve sıkıntı veren uygulamalar
kesret : çokluk
kuvve-i nâbite : yetiştirme gücü; bitirip geliştirme, bitirip yetiştirme gücü (tarımsal verimlilik gücü)
küre-i zemin : yerküre, yeryüzü
letâfet-i fıtriye : fıtrî letâfet, doğal şirinlik
maden-i hayat : hayat kaynağı
mâder : birşeyin çıktığı yer; kaynak; ana
metanet : sağlam duruş, kararlılık
meyl-i mârifet : öğrenme ve bilme eğilimi
mezâyâ : meziyetler, üstün özellikler
mizan-ı zemin : zemin ve yeryüzü terazisi
muvazenet : denge
müsâbakat : yarışma; birbirini geçme gayretleri
mütekabil : birbirine denk olan
mütevazı : alçak gönüllü
nev-i beşer : insanoğlu, insan türü
rub’ : dörtte bir
sa’y : çalışma, emek
sanayi : ham maddeler işlemek, enerji kaynakları oluşturmak için kullanılan yöntemlerin ve araçların bütünü, endüstri
sebat : kararlılık, sabit olma
silâh-ı kuvvet : güç silâhı
taassup : aşırı derecede, körü körüne bağlılık
tâlim : öğretim
tazyikat : baskılar, despotça uygulamalar
tearüf : tanışma, birbirini tanıma
teavün : yardımlaşma
tekessür etme : çoğalma
telâhuk-u efkâr : fikirlerin peş peşe gelip birleşmesi, düşüncelerin birbirine eklenip gelişmesi
tesadüm : çarpışma, vuruşma
teşekkül : oluşma, kurulma
tevlit etme : doğurma, meydana getirme
vaziyet-i fıtriye : fıtrî vaziyet, doğal durum
vesait-i sefahet : zevk ve eğlence vasıtaları, araçları
vesait-i tabiiye-i münakale : taşımacılığı sağlayan doğal vasıtalar
zemin : yer
Yükleniyor...