"Akıl", "Fikir", "Şuur" ne demektir, farklı mıdır?

Değerli Kardeşimiz;

Akıl; kavrayış, zekâ, idrak etme ve düşünme aletidir.

Akıl, ruh gibi hakikati ve mahiyeti tam olarak anlaşılmayan ilahî bir sırdır. Akıl, insanı zararlı şeylerden muhafaza için verilen bir cevher-i nuranî ve bir burhan-ı rabbanidir.

Akıl, hak ve batılı, hayır ve şerri, kemal ve noksanı, faydalıyı ve zararlıyı birbirinden tefrik edip insanı doğru yola sevk eden İlahî bir nur, Rabbanî bir mürşit ve manevi bir kuvvettir.

Akıl, ruhun müsteşarı ve sadrazamı hükmündedir.

Fikir ise, bu aklın neticesinde ortaya çıkan iş ve fiildir, diyebiliriz. Ağaç ile elma, arı ile bal, inek ile süt ne ise, akıl ile fikir arasında da benzer bir bağ vardır. Ağacın meyvesi, aklın meyvesi de fikirdir.

Akla tabi olmak, ince eleyip sık dokuyarak onu en güzel bir şekilde kullanmaktır. Böyle kullanılan akıldan güzel fikirler, tatlı tefekkürî manalar çıkar.

Akıl ve şuur birbirlerine çok yakın mefhumlardır hatta aynı manadadır dense yanlış olmaz. Yalnız şuur ile akıl arasında şöyle ince bir fark var: Şuur daha ziyade manevî ve umumi; akıl ise her insana mahsus bir mefhumdur. Yani her akıl, şuur kapsamına girer; ama her şuur akıl ile izah edilemez.

Meselâ; melekler için akıllı varlıklar yerine şuurlu varlıklar demek daha uygundur. Bu yüzden şuur daha umumidir.

Melekler nuranî varlıklardır, maddî bir vücutları yoktur, lakin onlar da aklın ve şuurun vazifesini görecek kendi mahiyetlerine mahsus cihazata sahiptirler.

Şuurlular içinde insanı ayıran tek vasıf "nefis" demek, çok eksik bir ifade olur. İnsan sadece nefis ve maddî yapısı ile değil, her yönü ile kemalde olan bir varlıktır. Allah’ın bütün isim ve sıfatlarını tadıp tartacak cihaz, his ve latifelerle donatılmıştır. Bu, sair şuur sahiplerinde böyle değildir. Onlar daha ziyade birkaç isim noktasında hususiyet kesp ederken, insan her isimde mümtazdır ve hususiyet kesp etmiştir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü