"Bu cezâlet-i beyaniyeyi görmek istersen, hüşyar ve müdakkik bir kalble, Sûre-i Amme ve قُلِ اللّٰهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ âyetleri gibi fermanları dinle." ifadesini açıklar mısınız?
Değerli Kardeşimiz;
"Hem üslûb-u Kur'ânîde öyle bir cezâlet ve selâset ve fıtrîlik var ki, güya Kur'ân bir hafızdır, kudret kalemiyle kâinat sayfalarında yazılan âyâtı okuyor. Güya Kur'ân, kâinat kitabının kıraatidir ve nizâmâtının tilâvetidir ve Nakkaş-ı Ezelîsinin şuûnâtını okuyor ve fiillerini yazıyor. Bu cezâlet-i beyaniyeyi görmek istersen, hüşyar ve müdakkik bir kalble, Sûre-i Amme ve قُلِ اللّٰهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ âyetleri gibi fermanları dinle."(1)
Cezalet; kelamın “kekeleme, dil tutukluğu, belağattan mahrum olma” gibi kusurlardan münezzeh olmasıdır. Allah Kur’ân’ın lafız ve cümlelerini öyle bir cezalet ile tanzim etmiş ki, insanlar bunu taklit etmekten âcizdir.
"De ki: Ey mülk ve hakimiyet sahibi Allah’ım! Sen mülkü dilediğine verir, dilediğinden onu çeker alırsın. Dilediğini aziz, dilediğini zelil kılarsın. Her türlü hayır yalnız Senin elindedir. Sen elbette her şeye kadirsin. Geceyi gündüze katar günü uzatırsın, gündüzü geceye katar geceyi uzatırsın. Ölüden diri, diriden ölü çıkarırsın. Sen dilediğin kimseye sayısız rızıklar verirsin." (Âl-i İmran suresi, 26-27)
Âyetlerdeki cezalet ve selaset gibi ulvî ve yüksek haller ancak ehl-i belagat olan dil bilginleri ve âlimleri tarafından görülüp gösterilebilir. Bir de muhatabın Arapça diline ve inceliklerine aşina olması iktiza eder. Bu şartlar olunca muhatap tam manası ile bu sanatlardan zevk duyabilir.
Buna rağmen âyetlerin mealinde de cezalete işaretler vardır. Yukarıda mealini verdiğimiz âyetler Allah’ın kâinattaki hükümranlığını ve haşmetli saltanatını çok tatlı, akıcı ve hâkim bir üslup ile beyan ediyor.
Kur’ân kâinat kitabını okuyan ve okutan bir muallimdir. Kâinat kudret kalemi ile yazılan büyük bir kitap iken, Kur’ân da kelam sıfatından gelen beliğ ve tatlı bir kitaptır. İki kitap birbirini şerh ve izah ediyor.
(1) bk. Lem'alar, On Yedinci Lem'a.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
