"Çalkanıyor", "Dolar boşanır" gibi kelimelerin kullanımı yanlış mı acaba?
Değerli Kardeşimiz;
Üstadımızın kullandığı ifadelerin bazıları, dilimizden silinen ve artık kullanılmayan kelimeler olabilir. Bunun sebebi, dilimizi muhafaza etmek ve insanımıza kazandırmaktır. Üstadımızın kullandığı bu ifadelerin TDK sözlüğünde karşılıklarına bakalım.
Çalkanmak, TDK (Türk Dil Kurumu)'nda da karşılığı olan ve kullanılan bir ifadedir.(1)
1. nesnesiz Çalkama işine konu olmak.
2. nesnesiz Deniz, göl dalgalanmak:
"Bu loş ve serin salonların altında Haliç'in denizliğini unutmuş, uslu suyu çalkanır." - Bedri Rahmi Eyüboğlu
3. nesnesiz, mecaz Haber, söylenti, herkesin ağzında dolaşmak.
4. nesnesiz, mecaz Coşkunluk, hareketlilik içinde bulunmak:
"Herkes, her şey bir bahar sevinci içinde çalkanır durur." - Haldun Taner
Boşanmak, TDK (Türk Dil Kurumu)'nda da karşılığı olan ve kullanılan bir ifadedir.(2)
1. -den Karı ve koca mahkeme kararı ile birbirinden ayrılmak:
"Ne oldu da kocasından boşandı, sen anladın mı?"
2. -den Hayvan, başlığından, koşum takımından veya bağından kurtulmak.
3. nesnesiz Bol bol akmak:
"Bir zamandır kendimi tutamıyorum, gözyaşlarım birden boşanıyor." - Ercüment Ekrem Talu
4. nesnesiz Baskı altında gergin duran bir şey, birden ve hızla kurtulmak:
"Vecihe, fazla kurulmuş bir zemberek şiddetiyle boşandı."
5. nesnesiz Kapalı bir yerde bulunan insanlar birden dışarı çıkmak:
"Yoksa tımarhane mi boşanmıştı?" - Ömer Seyfettin
6. nesnesiz, mecaz Dertlerini, yakınmalarını anlatmak.
7. -den, halk ağzında Sıyrılmak, kurtulmak:
"Sabırsız ellerle acele acele üst başından boşandı ve çıplak olarak denize atladı." - Halikarnas Balıkçısı.
Dipnotlar:
(1) bk. GÜNCEL TÜRKÇE SÖZLÜK, TDK web sayfası, erişim: 17.3.2021/07:30.
(2) bk. age.(web sayfası).
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
