"Her şeyi yapamayan hiçbir şeyi yapamaz ve bir tek şeyi halk eden, her şeyi yapabilir. bir tek zâta verilse, bütün eşya bir tek şey gibi kolay olur ve sühulet peyda eder." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

“Her şeyi yapamayan hiçbir şeyi yapamaz ve bir tek şeyi halkeden, her şeyi yapabilir.”(1)

Allah bir şeyi her şeyle irtibatlı yarattığından, bir şeyi yaratmak için her şeyi yaratmak ve her şeyin dizginini elinde bulundurmak gerekiyor.

Meselâ, bir meyvenin meydana gelmesi için, güneş, hava, su ve toprak gibi nice sebepler lâzımdır. Sebepler açısından birisi olmasa meyve de olmaz. Demek Allah tek meyvenin vücut bulabilmesi için bütün kâinatı istihdam edip ona hizmetçi yaptırıyor. Öyle ise "meyveyi kim icat ediyor ise, ona lâzım olan bütün sebeplerin mucidi ve sahibi de O’dur."

Hem de meyvenin icadında bütün sebepleri istihdam etmek için nihayetsiz ilim, irade ve kudret zarurîdir. Bu nâmütenahi sıfatlardan birisi olmasa meyve yine olamaz.

“Hem eşyanın icadı bir tek zâta verilse, bütün eşya bir tek şey gibi kolay olur ve sühulet peyda eder. Eğer müteaddid esbaba verilse ve kesrete isnad edilse, bir tek şeyin icadı; bütün eşyanın icadı kadar müşkilâtlı olur ve imtina' derecesinde suubet peyda eder.”(2)

Kâinatta olup biten bütün işleri bir tek Allah’a vermek, sebeplere ve tabiata vermekten daha kolay, daha mâkul ve daha mantıklıdır. Bu hârika işleri sağır tabiata, kör tesadüfe ve sebeplere vermek akıl dışıdır. Yani birlikte kolaylık ve mâkuliyet varken, çoklukta zorluk vardır.

Dipnotlar:

(1) bk. Sözler, Onuncu Söz, Yedinci Hakikat (Haşiye).
(2) bk. age.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü