"Sen, ey riyakâr nefsim! 'Dine hizmet ettim.' diye gururlanma..." Üçüncü Fıkra'yı izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

İnsan, başarılarını, yaptığı iyilikleri Allah’ın bir lütfu bilmeli, nefsine pay çıkarmamalı, gurura girmemelidir. Yoksa nefis aldatır, insanı felakete sürükler. İnsan dine hizmet ettiğinden dolayı kendinde bir kibir hâli hissettiğinde, hadiste ifade edilen,

“Muhakkak, Allah (dilerse) bu dini bir facir kişiyle de teyid eder.”(1)

hakikatini hatırlatmalı, büyüklenme yerine tövbe ve istiğfar yoluna girmelidir.

Nefsimiz müzekkâ değildir, yani hatalardan tezkiye edilmiş temizlenmiş bir nefse sahip değiliz. Kötülüğü bize emreden nefsimiz, kendisini dinlemeyerek iyi bir iş gördüğümüzde, bu defa bir başka kötülük olan kibirlenmeyi bize emreder.

Nefis, rahmani işlerde bile kendini öne çıkarmak ister. Ama yaptığı hizmetleri fıtri bir görev, yaratılışın bir neticesi olarak bilirse böyle hallerden kurtulur. Bir arı bal yaptığında gururlanmadığı gibi, böyle bir insan da hizmet ettiğinde bu iyiliği kendi nefsine veremez.

İyilikler Allah’tan, kötülükler nefistendir. Bir öğrenci, iyi not aldığında “Ben aldım.” derken, kötü not aldığında ise “Öğretmen verdi.” der. Bu öğrenci psikolojisi aynen nefsin tabiatında da görülür. Yaptığı iyi şeyleri kendinden bilip gururlanırken, kötü şeyleri ise kadere verir, sorumluluktan kurtulmak ister.

Kur’an-ı Kerim, bunun tam aksini bizlere bildirir ve şöyle der: “Sana gelen her iyilik Allah’tan, her kötülük ise nefsindendir.” Kuyunun dibindeki bir insan, yukarıdan uzatılan bir zembile binip yükseldiğinde “Ben çıktım.” demeye hakkı yoktur. Ama zembile binmezse, kuyu dibinde kalma sorumluluğu tümüyle ona aittir.

Allah’ın verdiği gözle ve onun yarattığı ışıkla eşyayı görürüz. Ama gözümüzü kapadığımızda karanlıkta kalırız. “Görüyorum!..” diye gururlanmaya hakkımız yoktur. Görmemek ise bütünüyle bizim tercihimize bırakılmıştır.

Allah’ın verdiği göz ile Allah’ın yarattığı şeylere bakıp “Maşallah, Rabb’imiz ne güzel yaratmış!..” demek tefekkürdür, marifettir, ibadettir ve Allah’ın ihsanıdır. Gözü haram şeylere çevirmek veya “Tabiat ne güzel yapmış.” diye bakmak haddi aşmaktır ve cehalettir.

İnsana düşen görev, iyilikleri Allah’tan bilip gurur yerine şükretmek, kötülükleri nefsinden bilip istiğfar etmektir. Şükür, nimetin artmasına, istiğfar da kusurların azalmasına vesile olur.

1) bk. Mecmau’z-Zevaid, 5/303.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü