"Avrupa gibi dine lakayt olmak, pek büyük bir hatadır. Evvela, Avrupa dinine sahiptir." Avrupa nasıl hem lakayt hem dinine sahip oluyor?
Değerli Kardeşimiz;
"Saniyen: Din-i İsamı Hristiyan dinine kıyas edip Avrupa gibi dine lakayt olmak, pek büyük bir hatadır. Evvela, Avrupa dinine sahiptir. Başta Wilson, Lloyd George, Venizelos gibi Avrupa büyükleri, papaz gibi dinlerine mutaassıp olmaları şahittir ki, Avrupa dinine sahiptir, belki bir cihette mutaassıptır." (Mektubat, Yirmi Altıncı Mektup, Üçüncü Mebhas.)
İki cümle arasındaki müşkülatı şu şekilde tevil edebiliriz:
Avrupa'da avam tabaka dine karşı lakayttır. Ama idare kadrosu ve havas tabaka dinine gayet derecede sahip ve mutaassıptır.
Avam tabakanın dine olan mesafesi, yüz yıllar boyu kilisenin zulmü ve baskısı altında çile çekmelerinden dolayıdır.
Havas tabaka ise her zaman dini tahakküm vasıtası olarak kullandıkları için, dinlerine ciddi sahip çıkıyorlar.
Hatta teslis inancından kaynaklanan esbabperestlik mefkûresi, havas tabakasının benlik duygusunu okşayıp teyid ettiği için, dine sımsıkı sarılmış ve siyaset ile dini mezc etmiştir. Buna mukabil avam tabaka ise dine lakayt kalmıştır. Fransız ihtilalinin avam tabakasının bir isyanı olması da bu yüzdendir.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü