"Cüz’î fazilette ve hususi bir kemalde, mercuh, racihe tereccuh edebilir." kaidesini açar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

Mercuh: Makam ve fazilet noktasından altta olan; başkası ona tercih edilen demektir.

Racih: Makam ve fazilette üstte olan; üstün olan. Kıymetli, faziletli ve itibarı fazla olan demektir.

Cüz’î faziletler konusunda alt seviyede olan birisi, üst seviyede olan birisine üstünlük kurabilir. Bu istisnai (kural dışı) durum, alttakini üsttekinden üstün kılmaz.

Mesela bir memur, babasından kalan bir servetle güzel bir ev ve lüks bir araba alsa, arabası olmayan ve kirada oturan amirinden bu noktada üstün olabilir. Ama devlet dairesinde üstünlük amire ait olacaktır.

Mesela, Said-i Nursi Hazretleri ilim, amel, ihlas, ahlak bakımından çok üst bir seviyededir, ona bu konuda yetişmek mümkün değildir. Ama aynı Said-i Nursi Şamlı Hafız Tevfik gibi yazıya muktedir değildir. Şamlı Hafız Ağabey yazı konusunda Üstadımız'dan daha üstündür, bu noktada üstün olması onu her konuda üstün yapmaz...

Mesela; İmam-ı Gazzalî genel manada sahabelere yetişemez; ama bazı hususi ve cüz’î noktalarda bazı sahabelerden üstün olabilir. Yani mercuh olan İmam-ı Gazzalî, racih olan sahabelere hususi noktalarda tereccüh edebilir, yani üstünlük sağlayabilir.

Hususi noktalara, talebe çokluğunu ya da eserleri misal olarak verebiliriz. Sahabeler içinde bir iki talebesi olanlar varken, İmam-ı Gazzalî'nin milyonları bulan talebeleri var.

Her zaman için racih üstün iken, bazı hususi durumlarda ve hususi sıfatlarda mercuh racihe üstün gelebilir. Mesela, altından yapılmış bir dolma kalem, sıradan bir kurşun kalemden üstün olduğu için racihtir. Ama üniversite imtihanı sırasında cebimizde on tane dolma kalem olsa da bir faydası olmaz; çünkü cevap şıkları kurşun kalemle doldurulması lazımdır. İmtihan esnasında ve şıkları doldurmak konusunda kurşun kalem, dolma kalemden üstün olmuş olur.

Aynen öyle de genel manada sahabeler hep racihtir, üstündür. Ama bazı hususi durumlarda bir kısım veliler sahabelerden üstün olabilirler. Zira çok fazla kerametleri vardır. Mesela, Kurra Hafız Abdussamed, Kur'an'ı güzel okumada çoğu sahabelerden üstündür. Ama genel manada her zaman sahabeler daha faziletlidir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü