"Ekser aktâbın ve bilhassa Gavs-ı Geylânî’nin her sabah virdlerinin... Yetmiş dokuz mertebesi burada zikredildi." Bahsi geçen evrad nedir, yetmiş dokuzu hangileridir?

Değerli Kardeşimiz;

"Ekser aktâbın ve bilhassa Gavs-ı Geylânî’nin her sabah virdlerinin fâtihası hükmünde beş altı satır-ı temcid ve tâzim, benim için uzun bir silsile-i tefekkürün çekirdeği hükmüne geçip, doksan dokuz mertebe-i marifet ve tevhide işaret nev’inden bir sünbül-ü mânevî vermiş. O doksan dokuz mertebesinden yetmiş dokuz mertebesi burada zikredildi."(1)

Her bir veli zatın Kur’ân'dan, hadislerden ve kâinat kitabından Cenab-ı Hakkı tavsif, tesbih ve zikir manasında her gün okuduğu virdleri vardır. Üstadımız, Gavs-ı Azam Hz. Geylani (k.s)'nin virdlerinin fatihası ve başlangıcı olan bu tazim ifadelerini buraya alıp bize geniş bir tefekkür penceresi açmıştır.

Abdulkadir-i Geylani Hazretlerinin (k.s) virdleri çoktur. Üstadımız elimizde bulunan Hizbu'l-Hakaik'ın (Büyük Cevşen) yedinci bölümünde bu virdlerden küçük bir miktarını almıştır.

Burada Üstadımız Yirmi Dokuzuncu Lem'adaki Arabi Tefekkür Risalesi'nin Dördüncü Bab’ın İkinci Fasıl'ında zikredilen tevhid delilleri ve şahitlerinden bahsediyor. Üstadımız bazen doksan dokuz delili birkaç delilde sıkıştırmak, bazen kelimeler arasında ve… ve … ve… diyerek bir tek madde gibi görünen izahatlarla, aslında birkaç alt madde sıralamaktadır. Bu nedenle sadece ana maddelere bakıldığı vakit, sayıyı tam olarak tutturmak imkânsız olabilir. İşte burada zikredilen 79 adet delil ve şahitler;

1. Mülk Allah’a şahit,
2. Kibriya Allah’a delildir.
3. Azamet Allah’a şahit,
4. Heybet Allah’a delildir.
5. Kuvvet Allah’a şahit,
6. Kudret Allah’a delildir.
7. Nimetler Allah’a şahit,
8. Verilen nimetlerin devamı Allah’a delildir.
9. Güzellik Allah’a şahit,
10. Sermedî cemâl Allah’a delildir.
11. Celâl Allah’a şahit,
12. Kemal Allah’a delildir.
13. Azamût Allah’a şahit,
14. Ceberût Allah’a delildir.
15. Rububiyet Allah’a şahit,
16. Mutlak ulûhiyet Allah’a delildir.
17. Saltanat Allah’a şahit,
18. Yer ve göklerin orduları Allah’a delildir.
19. Kazâlar Allah’a şahit,
20. Takdir Allah’a delildir.
21. Terbiye Allah’a şahit,
22. Tedbir Allah’a delildir.
23. Tasvir Allah’a şahit,
24. Tanzim Allah’a delildir.
25. Tezyin Allah’a şahit,
26. Tevzin Allah’a delildir.
27. İtkan Allah’a şahit,
28. Vücut Allah’a delildir.
29. Halk Allah’a şahit,
30. Daimî icad Allah’a delildir.
31. Hüküm Allah’a şahit,
32. Emir Allah’a delildir.
33. Mehasin Allah’a şahit,
34. Letâif Allah’a delildir.
35. Mehâmid Allah’a şahit,
36. Medâih Allah’a delildir.
37. İbâdât Allah’a şahit,
38. Kemâlât Allah’a delildir.
39. Tahiyyat Allah’a şahit,
40. Berekât Allah’a delildir.
41. Salâvat Allah’a şahit,
42. Tayyibat Allah’a delildir.
43. Mahlûklar Allah’a şahit,
44. Geçmişteki harika şeyler Allah’a delildir.
45. Varlıklar Allah’a şahit,
46. Gelecekteki mucizeler Allah’a delildir.
47. Semâvât Allah’a şahit,
48. Arş Allah’a delildir.
49. Güneşler Allah’a şahit,
50. Aylar Allah’a delildir.
51. Yıldızlar Allah’a şahit,
52. Seyyareler Allah’a delildir.
53. Atmosferdeki tasarruflar ve
54. Ondan inen yağmurlar Allah’a şahit, (Burada Atmosferin tasarrufları ve yağmurlar ayrı şahitlerdir. 2 maddedir)
55. Yer Allah’a delildir. Yani, yerde açığa çıkan kudret.
56. Ondaki engin hikmet,
57. Ondaki mükemmel san’at,
58. Ondaki süslü renkler,
59. Ondaki çeşitli nimetler,
60. Ondaki geniş rahmet Allah’a delildir. Bu maddede altı (6) alt madde var.
61. Binler âyetleriyle Kur’ân Allah’a şahit,
62. Binler mucizeleriyle Muhammed (asm) Allah’a delildir.
63. Acaip ve garaibiyle denizler Allah’a şahit,
64. Yaprak ve çiçek ve meyveleriyle bitkiler Allah’a delildir.
65. Tesbih eden yaprakları ve
66. Hamd eden çiçekleri ve
67. Tekbir eden meyveleriyle ağaçlar Allah’a şahit; (Ağaçlar için 3 madde)
68. Tekbir edici hayvanlar,
69. Tesbih edici hayvancıklar,
70. Hamd edici kuşlar,
71. Atmosferde kanat çırpan tehlil edici kuşçuklar Allah’a delildir. (hayvanlar için 4 madde)
72. Kâinat mescidinde namaz kılan ve ibadet eden insanlar ve
73. Cinler Allah’a şahit, (2 madde)
74. Alem mescidinde ibadet ve tesbih eden melekler
75. Ve ruhânîler Allah’a delildir. (2 madde)
76. San’at Allah’ındır; öyleyse övgü de Allah’a aittir.
77. Sıbgat Allah’ındır; öyleyse senâ da Allah’a aittir.
78. Nimet Allah’ındır; öyleyse şükür de Allah’a aittir.
79. Rahmet Allah’ındır; öyleyse hamd olsun o Allah’a ki alemlerin Rabbidir.

Dipnotlar:

(1) bk. Lem'alar, Yirmi Dokuzuncu Lem'a, Dördüncü Bab.
(2) bk. age.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü