"Emanette hıyanet cezasını çekeceksin. Çünkü en kıymettar aletleri en kıymetsiz şeylerde sarf edip nefsine zulmettin."İzah eder misiniz, buradaki nefisten kasıt nedir?
Değerli Kardeşimiz;
Burada kullanılan "nefis" kavramı, bildiğimiz “kötülüğü emreden nefis” değildir. Arapçada "nefis" birçok anlamda kullanılır. İnsanın kendisini tanımlarken, nefis ifadesi kullanılır. Yani, insanı meydana getiren maddî ve manevî her şeyin tamamına birden "nefis" denir ve bu durumda “zat”, “kendi”, "kişi" anlamında kullanılır.
Buradaki nefis ifadesi; Allah'ın insana emanet olarak verdiği maddî ve manevî her duygu ve cihazı içine alır. O en kıymetli emanetleri, nefis hesabına, yanlış yerlerde kullananlar kendine zulmetmiş olurlar. Burada "nefis" yerine "kendi" ifadesini koyabiliriz.
Emanette hıyanet cezasını çekmesinin sebebi şudur: Göz, kulak, dil gibi cihazlar, akıl ve kalp gibi latifeler, korku ve muhabbet gibi duygular, Cenâb-ı Hakk’ın insana verdiği emanetlerdir. Bununla birlikte mal, evlat, makam ve gençlik gibi diğer sahip olduklarımız da insanın kendi malı değildir.
Fıkhi bir kaidedir ki; "Emaneti alan kişi, emanetten ancak sahibinin izni ve rızası dairesinde istifade edebilir. Onun izni olmayan yerlerde emaneti kullanamaz, eğer kullanırsa bundan mesul olur." Meselâ, bir kimseye emanet olarak bir at verilse ve emanetin sahibi: “Buna sadece sen binebilirsin!” dese, emaneti alan kişi o ata başka birisini bindiremez.
İşte sahip olduğumuz her şey bizlere birer emanet olup ancak Cenâb-ı Hakk’ın izni ve rızası dâhilinde kullanılabilir. Allah Teâlâ göz ile neye bakmamızı emretmişse ancak ona bakabilir; kulak ile neyi duymamızı istemişse ancak onu dinleyebilir; dil ile neyi konuşmamızı emretmişse ancak onu konuşabilir; ayak ile nereye gitmemizi emretmişse ancak oraya gidebiliriz ve hakeza... Bu uzuvları izin verilmeyen yerlerde kullanmak, emanete hıyanet etmek demektir.
Üstadımız Yirmi Üçüncü Söz’ün İkinci Mebhasının Üçüncü Nüktesinde bu meseleyi şöyle izah etmektedir:
"Demek ahsen-i takvim suretinde yaratılan insan, hayat-ı dünyeviyeye hasr-ı fikir etse, yüz derece sermayece hayvandan yüksek olduğu hâlde, yüz derece serçe kuşu gibi bir hayvandan aşağı düşer. Başka bir yerde bir temsille bu hakikati beyan etmiştim. Münasebet geldi, yine o temsili tekrar ediyorum. Şöyle ki:"
"Bir adam, bir hizmetkârına on altın verip: 'Mahsus bir kumaştan bir kat elbise yaptır!' emreder. İkincisine bin altın verir. Bir pusula içinde bazı şeyler yazılı, o hizmetkârın cebine koyar, bir pazara gönderir."
"Evvelki, hizmetkâr on altınla âlâ kumaştan mükemmel bir elbise alır. İkinci hizmetkâr, divanelik edip evvelki hizmetkâra bakıp cebine konulan hesap pusulasını okumayarak, bir dükkâncıya bin altın vererek bir kat elbise istedi. İnsafsız dükkâncı da kumaşın en çürüğünden bir kat elbise verdi. O bedbaht hizmetkâr, seyyidinin huzuruna geldi ve şiddetli bir tedip gördü ve dehşetli bir azap çekti."
"İşte, edna bir şuuru olan anlar ki, ikinci hizmetkâra verilen bin altın, bir kat elbise almak için değildir. Belki mühim bir ticaret içindir."
"Aynen onun gibi, insandaki cihazat-ı manevîye ve letaif-i insaniye ki, her birisi hayvana nisbeten yüz derece inbisat etmiş. Meselâ, güzelliğin bütün meratibini fark eden insan gözü ve taamların bütün çeşit çeşit ezvak-ı mahsusalarını temyiz eden insanın zâika-i lisaniyesi ve hakâikin bütün inceliklerine nüfuz eden insanın aklı ve kemâlâtın bütün envaına müştak insanın kalbi gibi sair cihazları, âletleri nerede… Hayvanın pek basit, yalnız bir iki mertebe inkişaf etmiş âletleri nerede..."
"İşte, şu derece cihazatça zenginlik ve sermayece kesret, elbette ehemmiyetsiz, muvakkat şu hayat-ı dünyeviyenin tahsili için verilmemiştir. Belki şöyle bir insanın vazife-i asliyesi, nihayetsiz maksadı da müteveccih vezaifini görüp âcz ve fakr ve kusurunu ubudiyet suretinde ilan etmek ve külli nazarıyla mevcudatın tesbihatını müşahede ederek şehadet etmek ve nimetler içinde imdadat-ı Rahmaniyeyi görüp şükretmek ve masnuatta kudret-i Rabbaniyenin mucizatını temaşa ederek nazar-ı ibretle tefekkür etmektir."(1)
(1) bk. Sözler, Yirmi Üçüncü Söz, İkinci Mebhas, Üçüncü Nükte.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
