"İnsanın ahvâli, vaziyetleri ne tabiatın iktizasıdır ve ne de fıtratın icabıdır; ancak bir câilin ca’li iledir." İzah eder misiniz?

Arzın insanların hayat şartlarına elverişli hale gelmesi,arzda bir takım coğrafi ve belki fiziki değişimlerin olduğunu gösteriyor.(Çünkü biyolojik varlıklar buna muhtaçtır)Önceki vaziyetin ise idrakli mahluk için muvafık ve müsaid bulunmasına işaret eden ifadeden şöyle bir anlam çıkmıyor mu?Hayat şartlarının değişmesiyle o mahluk yok olmuştur.(Çünkü arzın evvelki vaziyeti onların yaşamı için uygun ve müsaiddi)Dolayısiyle biyolojik bir mahluk fikri veriyor insana.(Cinlerin yaşamı için arzdaki(maddi dünya) bu tür değişikliklere ihtiyacı olduğunu ben bilmiyorum)Yani anlaşılan bir tür yok olmuş veya olacak ve yeni bir tür gelecektir."Halifetün tabirinin bu manaya delaleti mukteza-yı hikmettir "diyor Bediüzzaman Hazretleri.Halifenin kelime anlamı "öncekinin yerine gelen" demek olduğuna göre;.İşte tamda burada meleklerin itirazının çok iyi bildikleri,tanıdıkları anlaşılan ,kan döken(sefk) biyolojik bir mahlukun isyanlarının yenilenerek,sürerek devam etmesi hakkında olduğu anlaşılıyor.Bundan da anlaşılan o ki; bu iki türün benzerlikleri var.Ama Hz.Adem, meleklerin bilgisi dışında esma talim edilmiş, tam donanımlı bir haldedir(cailin ca'li ile)Allahu alem. Sonraki cümlede ise Bediüzzaman Hazretleri "Amma....diyerek meşhur olan manayı nazara vermiştir.Ama bu manayla ittifak ettiğini belirten tek bir işaret bulamadım .Bence bir üst cümlede Bediüzzaman Hazretleri kendi ulaştığı manayı ortaya koymuştur,sonrada meşhur olan manayı. Bu ayet tefsirinin tamamında ve Esmanın talimiyle ilgili bir sonraki ayetin tefsirinde de bunlar gibi birçok anlamlar ve soru işretleri var ki, sözü çok uzatır. Benim bu ayetten anladıklarım bunlar.Ama dogrudur ama yanlış ama eksiktir ama fazla bunu bilemem.Ama şunu belirtmeliyim ki cevabınız müşkülümü çözmedi.Yinede teşekkür ederim.

سِدُ Fesadın “isyan”a bedel zikri, isyanlarının nizam-ı âlemin fesadına sebep olacağına işarettir. Devam ile teceddüdü ifade eden muzâri sigasıyla fesadın zikredilmesi, melâikenin asıl istemedikleri ve inkâr ettikleri, ancak isyanlarının devam ve istimrar ile vukua geleceğine ait olduğuna işarettir. Melâike, beşerin isyanlarının devam ve istimrarını, ya Cenâb-ı Hakkın i’lâmıyla bilmişlerdir veya Levh-i Mahfuza bakıp ondan almışlardır veyahut insanlardaki kuvve-i gazabiye ve şeheviyeden anlamışlardır."(2) Önce beşer yaratılıyor ve bu sırada dünyada cinlerde var iradesi, vicdanı ve aklı olmayan beşer dünyayı öyle bir fesada veriyorki ki üst paragrafta üsta yorum bildirmiş melekler kuvvei şeheviye ve gadabiyelerini bildiklerinden dolayı diye... bundan ötürü sen dünyayı fesada verecek bri tür mü yaratacaksın diyor ve cinler beşerden daha idrakli varlıklar oldukları için karşı geliyorlar ademoğluna secde etmeye fakat ne varki şeytan ve dğer melekler ademoğluna Allahın ruhundan ruh üflendiğini ve ene namıyla iradenenin, aklın ve esmai hüsnanın karışımından üflenen ruhtan haberdar olmadıklarından bu şekilde belirleniyor. yani ademoğlu insanlığın başlama sürecidir ve beşeriyetten insaniyete doğru bir alai iliyin yoludur. eğerki aklını vicdanını ve iradesini kullanamazsa insan yine dünyayı fesada veren beşer namıyla esfeli safiline düşerki ben üstadtan bu şekilde anladım her ne kadar üstad bir çok tefsiri beraber yorumlamış olsada bana en yakın bu geldi