"Kur’an-ı Kerim, umumî bir muallim ve bir mürşiddir. Halka-i dersinde oturan, nev-i beşerdir. Nev-i beşerin ekserisi avamdır. Mürşidin nazarında ekall, eksere tabidir..." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"Kur’an-ı Kerim, umumi bir muallim ve bir mürşiddir. Halka-i dersinde oturan, nev-i beşerdir. Nev-i beşerin ekserisi avamdır. Mürşidin nazarında ekall, eksere tabidir. Yani, umumi irşadını ekallin hatırı için tahsis edemez. Maahaza, avama yapılan konuşmalardan havas hisselerini alırlar. Aksi halde, avam, yüksek konuşmaları anlayamadığından, mahrum kalır."(1)
Kur’an-ı Kerim insanlığı talim ve terbiye için semadan inmiştir. Kur’an-ı kerim en büyük bir mürşittir; onun hedef kitlesi ise insanların ekserisini teşkil eden avam kısmıdır. Avam insanlar ise, derin mevzuları anlamaktan uzak basit anlayışlı kimselerdir.
Bu yüzden Kur’an, avam insanların anlayışına ve seviyesine uygun bir yol takip ederek, hikmete uygun hareket etmeyi esas almış ve avam insanları hakka ve doğruya sevk edebilmek için onların seviyesine inerek konuşmuştur.
Şayet Kur’an, insanların az bir kısmını teşkil eden havas tabakasını muhatap alıp üslubunu da onların seviyesine göre tanzim etmiş olsaydı, o zaman avam insanlar Kur'an'dan istifade edemeyecekti. Böylece Kur’an avam insanlar nezdinde anlaşılmaz, sadece havassa hitap eden muamma bir kitap şeklinde kalacaktı.
Halbuki avama yapılan konuşmalardan havas tabaka (anlayışı yüksek insanlar) hisselerini rahatlıkla alabilirler. Ama aksi bir durumda avam, yüksek konuşmaları anlayamadığından, mahrum kalırlar. Kur’an bu hususu dikkate alarak, avam tabakasını birinci planda, havas tabakasını ikinci planda değerlendirmiştir.
Binaenaleyh havas tabakasını da bütün bütün ihmal etmemiş, onlarla da remz, delalet ve işaret dili ile konuşmuştur. İrşadın birinci esası muhatabına açık, sade ve anlaşılır bir dil ile hitap etmektir. Kur’an insanlığa mürşid olmak için indirildiği için, üslubu gayet fasih, sade, açık ve anlaşılır bir şekildedir.
Ekseriyeti ekalliyete mahkûm etmek, belağat ve üslub açısından doğru değildir. Kur’an-ı Kerim’in avam tabakasını esas alıp onların seviyesine göre konuşması, büyük rahmet, tam bir adalet ve hikmettir.
1) bk. İşaratü'l-İ'caz, Bakara Suresi, 23-24. Ayetin Tefsiri.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü