"Müslümanlar, indimizde ve yanımızda din ve milliyet bizzat müttehiddir. İtibarî, zahirî, ârızî bir ayrılık var." Buradaki itibarî ve arazî farkı izah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
Kur'anda dindaşlar veya kafirler olarak tabir edilen kelime, millet ve kavim olarak bahsedilir. Mesela "De ki: «Allah Teâlâ sâdıktır. Artık Hanîf olan İbrahim milletine tâbi olunuz. Ve o asla müşriklerden olmamıştır»" (Âl-i İmran, 3/95) ayetinde inananları İbrahim milleti diye tarif ederken, فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِر۪ينَ ["Bizi kafirlerin kavmine karşı muzaffer eyle." (Bakara, 2/286)] ayeti de kafirleri tek kavim olarak kabul eder. Dolayısıyla Müslümanlarda din ile milliyet ittihat etmiştir. sadece tarif için kimin hangi millete ait olduğu korunmuş, bu da hakiki bir ayrılık olarak değil, itibari bir farklılık olarak görülmüştür.
Mesela, Türkün etnik kimliği İslam dininin ümmet ve millet bilincinde erimiş, âdeta et ile tırnak gibi olmuştur. Yani Türk denildiği zaman İslam anlaşılıyor. Türk milleti asırlardır İslam dinine hizmetçi ve hadim olduğu için, bütün özünü ve kimliğini İslam potasında eritip adeta İslam ile özdeşleşmiştir. Bu şiddetli imtizaç ve özdeşleşmeye müttehid-i bizzat denilir, yani her şeyi ile İslam olmuş demektir.
Lakin kavim ve etnik bakımından Kur’an’ın ifadesi ile tearüf ve teavün bakımından Türkleri diğer İslam unsurlarından ayırmak açısından, Türklerin farklı bir etnik kimliği de vardır ki, buna muhtelif-i itibari denilir, yani Türkler kavim olarak Araplardan başkadır manasına geliyor.
İtibari ve izafi fark Türklerin etnik olarak diğer İslam kavimlerinden farkına işaret ediyor. Türkler her ne kadar İslam ile çok şiddetli bir şekilde imtizaç ve ittidad etmiş olsalar da etnik olarak, yani izafi olarak farklı bir kimliktirler demektir.
Müttehidân-ı bizzât, muhtelifân-ı bi’l-i’tibâr, bir şeyin aynı iken farklı olması demektir. Yani bir şey bir şey ile aynı gibi dururken bu aynılığa zarar vermeyen izafi ve itibari farkların da olabilmesi demektir. Türklük ile İslam aynı gibidir, lakin etnik açıdan faklıdır; etnik açıdan farklı olması aynı olmayı bozmuyor.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
