"Şeheviye ve gadabiye kuvvelerini had altına alan, ibadettir." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Şehvet, öfke ve akıl kuvveleri insanın nebatî, hayvanî ve insanî cihetinin temeli gibidir. Yani insanın fıtratı bu üç kuvve üzerinde şekilleniyor. Allah bu üç kuvveye fıtrî bir sınır koymadığı için, bunlar terbiye ve ıslah edilmezse, her şeyi yıkıp yok eder. Dünyadaki bütün kavga ve zulümlerin sebebi bu üç kuvvenin ifrat ve tefritte kullanılmasıdır.

Cenab-ı Hak, insanın hayatını devam ettirebilmesi için kuvve-i şeheviye, kuvve-i gadabiye ve kuvve-i akliye denen üç mühim kuvve ihsan etmiştir. Bu kuvveler yerinde kullanıldığı, istikamet üzere istimal edildiği zaman kişiyi dünyevî ve uhrevî saadete nail eder.

Kuvve; selahiyet, iktidar, güç, fikir, niyet, duygu ve meleke gibi manalara gelir.

Kuvve-i Şeheviye; menfaatleri celbeden kuvvedir. Yeme, içme, uyuma, konuşma ve evlenme gibi şeyler kuvve-i şeheviyedendir.

Kuvve-i şeheviyenin tefrit mertebesi humuddur.

Humud; Kişinin ne helâle ne de harama iştihası olmamasıdır.

Kuvve-i şeheviyenin ifrat mertebesi fücurdur.

Fücur; Her türlü çirkin işleri, hayâsızlığı yapmaktır.

Kuvve-i şeheviyenin vasat mertebesi ise iffettir.

İffet; helal dairesinde hareket etmek, haramlardan ve zinadan sakınmaktır.

Kuvve-i Gadabiye; insanın kendini tehlikelerden muhafaza etmesi için Allah’ın bahşettiği müdafaa ve dafia kuvvesidir.

Kuvve-i gadabiyenin tefrit mertebesi cenabettir.

Cebanet; korkulmaması gereken şeylerden dahi korkmaktır.

Kuvve-i gadabiyenin ifrat mertebesi tehevvürdür.

Tehevvür; hiç bir şeyden korkmamaktır.

Kuvve-i gadabiyenin vasat mertebesi ise şecaattir.

Şecaat; kahramanlık ve yiğitlik demektir. Şecaat sahibi insan din, vatan ve namus uğruna canını feda eder.

Bu iki kuvvenin tadil ve ıslah edilmesi de ancak ibadetle mümkündür. Bu iki kuvveyi polisiye tedbirler ile zapt altına alıp, nizama sokmak çok zordur. Yani iman ve ibadet güçlü olursa, insanın bu kuvveleri tedbir ve idare altına alması kolay hale gelir. Yoksa bu iki kuvve tahrip gücü yüksek iki bomba gibidir, her an insanı ve insanlığı felakete sürükleyebilir.

Kuvve-i Akliye; düşünme ve tefekkür hassası olan akıl; mahiyeti bilinmeyen ilahî bir sırdır.

Akıl, hayrı ve şerri birbirinden ayıran, insanı doğru yola sevk eden ilahî bir nurdur.

Akıl; marifet, ilim, irfan ve tefekkürle tekâmül eder.

Kuvve-i akliyenin tefrit mertebesi gabavettir.

Gabavet; zekâ eksikliği, idrak noksanlığı, anlayışı kıt olma, ahmaklık ve kalın kafalılık demektir.

Kuvve-i akliyenin ifrat mertebesi cerbezedir.

Cerbeze; ileri bir zekâya sahip olmak, hakkı batıl, batılı hak göstermek, insanları aldatmaktır. Cerbezeci birinin işi, gücü hile, desise ve aldatmadır.

Kuvve-i akliyenin vasat mertebesi ise hikmettir.

Hikmet; ilim, sır, gaye, fayda ve felsefe gibi manalara gelir.

Hikmet; hakkı hak bilip ittiba etmek, batılı batıl bilip içtinab etmektir.

Hikmet; kâinatı, varlıkların yaratılış gayesini ve faydalarını bilmektir.

Hikmet; her türlü aşırılıktan uzak durarak sırat-ı müstakim üzere yaşamaktır.

Hikmet; eşyanın hakikatini idrak etmektir.

Hikmet; ahlak-ı ilahiyye ile ahlaklanmaktır.

Hikmet; Allah’tan korkup, yasaklarından sakınmaktır.

Dünyada huzurlu bir hayat yaşamak, ahirette de ebedî saadete mazhar olmak isteyen kişi, hayatını istikamet dairesinde geçirmeli, rıza çizgisinde hareket etmelidir. Bunun da neticesi ebedî saadettir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü