"Şu ayet İsm-i Azamın mazharı olduğundan, hakaik-ı İlahiyeye ait manaları azami derecededir ki, azamiyet derecesinde bir tasarruf-u rububiyeti gösteriyor..." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Allah’ın küllî ve cüz’î olmak üzere iki türlü tecellisi vardır. Küllî tecelli; kâinatın umumunda büyük ve azametli tecelliyatıdır. Cüz’î tecelli ise; kâinatın bir cüz’ünde ve cüz’îsindeki küçük tecellidir.

Kâinatın umumunda tecelli eden isim ve sıfatlar, çok azametli olmasından, okunması ve ihata edilmesi herkese müyesser olmuyor. Onun için Allah, kâinatın umumundaki azametli ve kibriyalı olan tecelliyi, herkesin rahat ve kolaylıkla okuyabileceği seviyeye indiriyor ki, buna da cüz’î tecelli denir.

Mesela; bir kedinin rızkının Rezzak ismi tarafından verilmesi cüz’î bir tecelli iken, bütün hayvanların ve insanların rızıklarının verilmesi ilmesi küllî ve azamî bir tecellidir.

Her insan bütün hayvan nevilerinin btün fertlerini nazara alarak birden, Rezzak isminin külliyetli ve azami manasını ihata ve idrak edemez; ama bir kedinin o tatlı ve güzel beslenmesini rahatça okur ve anlar, sonra külliyete intikal edebilir. Bu manayı diğer bütün isimlere ve tecellilerine tatbik edebiliriz. Her ismin cüz’î ve azami tecellileri vardır.

Cüz’î tecelli azami tecellinin küçük bir numunesidir. Azami tecellide ne varsa cüz’î tecellide de o vardır; lakin daha küçük boyutlarda ve daha okunaklı bir şekilde vardır. Azamî tecellide azamet ve kibriya, cüz’î tecellide ise rahmet ve şefkat hükmeder.

Bir zerredeki tedbir ve tecelli, kâinatın umumundaki tedbir ve tecellinin küçük bir misalidir. Zerredeki bu tecelli muazzam olursa, umum kâinattaki insanın başını döndürecek bir azamette ve büyüklükte olduğu takdir edilir.

Küçük bir ağacın bütün tarihçe-i hayatı küçük bir çekirdekte saklanıyor ise, bütün kâinatın bütün ahvali çok büyük ve azametli olarak levh-i mahfuzda kaydediliyor demektir. Yani yukarıda izah ettiğimiz gibi, cüz’î ve azametli tecelli burada da caridir.

Küçük bir ağacın amel defteri hangi isim ile korunuyor ise, bütün kâinatın bütün ahvali de aynı isimle; ama azami bir tecelli ile korunuyor.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü