"Vücud-u İlmi" ve "Vücud-u Zihni" ne demektir?

Değerli Kardeşimiz;

Vücud-u ilmi; Allah'ın ezelî ilminde var olan, ama henüz yaratılmamış, şehadet âlemine çıkmamış ve harici vücut giydirilmemiş varlıklardır. Meselâ; binanın projesi vücud-u ilmiye; binanın kendisi ise vücud-u hariciye temsil olarak verilebilir.

Bir ağacın harici ve maddî varlığına vücud-u harici, zihindeki şekline vücud-u zihnidir. Ağacın İlahi ilimdeki ayan-ı sabite ya da vücud-u manevisine ise vücud-u ilmi denilmektedir.

Vücud-u zihni; İlimde teşekkül etmiş fakat hariç âleme geçmemiş olan varlık. Mesela, elmanın harici bir vücudu, bir de zihindeki kavranış şekli vardır, ikisi birbirinden farklıdır.

İnsanın zihninde şekillenen bir cümle yokluktan kurtulmuş, ilim dairesinde bir varlığa kavuşmuştur. Onun bu varlık mertebesine vücud-u zihnî denilir. Bu cümle yazıya döküldüğünde vücud-u haricî yani vücud-u ilmi kazanmış olur.

"Meselâ, nasılki göze görülmeyen eczalı bir mürekkeple yazılan bir kitaba, o yazıyı göstermeye mahsus bir ecza sürülse; o koca kitab, birden her bir göze vücudunu gösterip kendini okutturur. Aynen öyle de o Kadîr-i Ezelî'nin ilm-i muhitinde, her şeyin suret-i mahsusası bir mikdar-ı muayyen ile taayyün ediyor. O Kadîr-i Mutlak emr-i Kün Feyekûn ile o hadsiz kudretiyle ve nafiz iradesiyle, o yazıya sürülen ecza gibi, gayet kolay ve sühuletle kudretin bir cilvesi olan kuvvetini o mahiyet-i ilmiyeye sürer, o şeye vücud-u haricî verir; göze gösterir, nukuş-u hikmetini okutturur."(1)

Her şeyin planı Allah’ın ezelî ilminde mevcuttur; zamanı gelenler O’nun sonsuz kudreti ile varlık sahasına çıkarılırlar.Çekirdek ve tohumlar da Allah’ın ilminin mücessem tecellileri gibidir. Kudret, bu tohum ve çekirdeklere “ol!” emrini verdiği zaman Fettah ismi ile açılır, vücut bularak varlık âlemine çıkarlar. Böylece, daire-i ilimden daire-i kudrete çıkmış olurlar.

(1) bk. Lem'alar, Yirmi Altıncı Lem'a, On Birinci Rica.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü