"Alem gibi, mânâ-yı lügavîsinden ziyade, mânâ-yı örfî-i şer’îsine bakılır. Öyle ise değişmeleri şer’an mümkün değildir." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"Evet, nasıl İmam-ı Âzam demiş: ' لاَۤ اِلٰهَ اِلاَّ اللهُ tevhide alem ve isimdir.' Biz de deriz:"
"Kelimât-ı tesbihiye ve zikriyenin, hususan ezanda ve namazda olanların ekseriyet-i mutlakası, alem ve isim hükmüne geçmişler. Alem gibi, mânâ-yı lügavîsinden ziyade, mânâ-yı örfî-i şer’îsine bakılır."
"Öyle ise değişmeleri şer’an mümkün değildir. Her mü’mine bilmesi lâzım olan mücmel mânâları, yani muhtasar bir meâli ise, en âmi bir adam dahi çabuk öğrenir."(1)
Kelimelerin, bir lugat mânası vardır, bir de daha sonra örfî olarak yüklenmiş mânaları vardır. Kelimenin kökü lügat mânası olurken, kültürel mânası da mâna-yı örfî oluyor.
İslam itikadı ve kültürü, bir kelimeye bir mâna yüklemiş ve bu kelime alem, yani temsil haline gelmiş ise, artık bu kelimeyi değiştirmek hem mümkün hem de caiz değildir. Bu kelime artık lügat mânasından ziyade, örfî mânası ile öne çıkmıştır.
Yani bu tarz temsilî kelimeler millî ve dinî örf haline geliyor. Millî ve dinî örf, müssseseleşmiş mâna ve davranış kalıplarına deniyor. Millî dinî örfün cemiyet ve insan üzerinde müstakil bir tesiri ve sevki vardır.
Mesela, Amerika kültüründe bayrak sadece bir ülkeyi temsil eden siyasi bir temsildir. Ve Amerikalılar bayrağı iç çamaşırı yapmakta sakınca görmezler. Ama Türk kültüründe bayrağın siyasî temsil olmasının yanında bir de kudsiyet atfedilen ciheti vardır. Bu yüzden bayrak, yüksek yerlerde, temiz kaplar içinde muhafaza edilir ve asla ayak altına atılmaz.
Her kültürün kelimelere yüklediği mâna farklıdır. İslam dinini temsil eden kelimelerin başka dillere aynı ile tercüme edilmesi mümkün olmadığı için aynı ile ifade edilir. Ezan, kamet, tesbih, tekbir, tahmid, tehlil gibi örfî mânaları ön plana çıkan kelimelerin tebdili ve başka kelimelerle tercüme edilmesi mümkün değildir. Mesela, ezanın hiçbir dilde birebir karşılığı yoktur, dolayısı ile ezan cihanşumül bir İslam nişanesidir, değiştirilemez.
Kısaca mâna-yı örfî, bir kelime veya cümlenin millet ve kültür içinde anlaşılan mânasını ifade eder...
(1) bk. Mektubat, Yirmi Altıncı Mektup, Dördüncü Mebhas.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
