Anasırın "Vahidiyet ve besatetle beraber külliyet ve ihataları" ne manaya gelmektedir?

Değerli Kardeşimiz;

"Şu anasır denilen mezraa-i masnuat, vahidiyet ve besatetle beraber külliyet ve ihataları ve şu mahlukat denilen semerat-ı rahmet ve mu’cizât-ı kudret ve kelamât-ı hikmet olan nebatat ve hayvanat, mümaselet ve müşabehetleriyle beraber çok yerlerde intişarı, her tarafta bulunup tavattunları, tek bir Sâni-i Mu’ciznümânın taht-ı tasarrufunda olduklarını öyle bir tarzda gösteriyor ki, güya her bir çiçek, her bir semere, her bir hayvan, o Saniin birer sikkesidir, birer hâtemidir, birer turrasıdır."(1)

Vahidiyet, lügat manasıyla ele alındığında, “bir olmak, tek olmak” demektir. Besatet ise, “terkip olmamak” manasına gelir.

Her element basittir, daha sonra başkalarıyla bir araya geldiklerinde terkipli bir cisim olurlar. Bu terkipli hal, basit halinin bir mahsulü gibidir.

Vahidiyetin bir de ıstılah manası var. Bu manasıyla, Allah’ın sıfatlarının eşsiz olduğu ve her şeyi ihata ettiği demek olur. Burada ise unsurlar için kullanıldığından lügat manası esas alınmıştır.

Külliyet ve ihata, her unsurun küllî işler görmesi ve bütün yeryüzünü kaplaması demektir.

Evet, mevcudatı ve varlıkları meydana getiren elementlerin her birisi, mahiyet itibariyle bir tek özelliğe sahip olmakla birlikte, kainatın her tarafında rahatlıkla bulunmaları ve iş görmeleri, ayrıca başka elementlerle bir olup farklı mahiyetlere bir cüz ve parça olabilmeleri, ancak ve ancak bütün varlıklara ve elementlere halık ve kadir olan birisinin işi olabildiğini âdeta haykırmaktadır.

1) bk. Sözler, Yirmi İkinci Söz, İkinci Makam.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü