"Efrad mabeyninde muhabbet-i millî, zerrat mabeynindeki câzibe-i cüz’iyeleri gibi, bir muhassal teşkil ile cihet-ül vahdetimiz olan usûl-ü merkeziyeyi intac..." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"... Câmiü’l-Ezher üslûbunda bir darülfünun, hem mektep, hem medrese olarak bir üniversite için, tam elli beş senedir Risale-i Nur'un hakaikına çalıştığım gibi, ona da çalışmışım...”(1)

Dolayısıyla bu konuda neşrettiği makale ve kitaplarında çok örnekler vardır. II. Meşrutiyetin başlarında yazdığı makalesinde, Prens Sabahaddin Bey’in “Adem‑i Merkeziyet” tezine karşı şunlar ifade eder:

“PRENS SABAHADDİN BEYİN SU-İ TELAKKİ OLUNAN GÜZEL FİKRİNE CEVAP"

"Hayat ittihaddadır. Benim gibi bir bedevinin fikri, fıtrat-ı asliyeye daha yakın olduğu için muhakemesi de tabîî olduğundan, sun’îden daha mükemmel olacaktır. Şöyle ki:"

"Efrad mabeyninde muhabbet-i millî, zerrat mabeynindeki câzibe-i cüz’iyeleri gibi, bir muhassal teşkil ile cihet-ül vahdetimiz olan usûl-ü merkeziyeyi intac edeceğinden ittihad ve muhabbet-i millî revabıtını tahkîm eylemekle zülâl-i medeniyet o mecarada seyelân ederek şu ana­sır-ı muhtelifeyi bir seviyeye getirdiğinden; âheng-i terakki hoş bir nağme ile ecnebîlerin simah-ı hassasında tenînendaz edecektir."

"Hem de her kavmin mâbihil-bekası olan âdât-ı milliye ve lîsan-ı kavmiyeye ve isti’dad-ı efkâra muvafık, hükumet teşebbüsata başla­malı... Tâ ki makine-yi teraakkiyat-ı medeniyetin buharı hükmünde olan müsa­bakayı intac edecek bir hiss-i rekabet peyda olabilsin. Yoksa bu revabıt ve mecarayi fekk edecek adem-i merkeziyet fikri; veyahud onun ammızâdesi unsura mahsus siyasî kûlüpler –zaten merkezden nefret var– istibdad ciheti ile ve şiddet-i ihtîlaf-ı unsur ve mezheb sebebiyle birden bire kuvve-i anilmerkeziyeye inkılab edeceğinden, tevsî’-i mezuniyet ka­bına vahşetin galeyanıyla sığmayacağından; Osmanlılık ve meşrutiyet per­desini birden feveran ile yırtacak bir muhtariyete; Ve sonra istiklâliyete; ve sonra tavaif-i mülûk suretini giydiğinden hiss-i rekabet dâiyesiyle vahşetin ve adem-i müsâvâtın mahsulü olan fikr-i istilâ yardı­mıyla bir mücadele-i keşmekeş intac edeceğinden, öyle bir zenb-i azîm olur ki; hürriyetteki hasene-yi uzmaya menafi’-i umumî mizanıyla tar­tılsa muvazî, belki ağır gelecektir."

"Seviye-i irfanı –bir mütemeddin devlet, Alman gibi libas-ı siyaseti– kâmet-i isti’dadımıza ya kısa veya uzun ola­caktır. Zîra seviyemiz bir de­ğildir. Tıbbın eski bir düsturudur ki; her illet, zıdd-ı tabiatıyla tedavi olu­nur."(2)

Bir milletin fertleri arasındaki sağlıklı ve sağlam muhabbet, milliyetin de sağlamlığını netice verir. Milletin sağlam ve güçlü olması için fertleri arasındaki birlik unsurlarını tahkim etmek gerekir. Yani milli bilinci sağlamlaştıracak birlik noktalarının ön plana çıkarılması gerekir.

Fertler arasındaki sağlam ve sağlıklı ilişkiler, güçlü bir milliyeti netice verince ecnebiler, yani düşman unsurlar karşısında savunması muhkem, yutulması zor bir lokma olacaktır. Adem-i merkeziyetçi bir yaklaşım Doğu bölgesindeki feodal ve aşiret yapılanmasını daha da körükleyerek, dağılmaya ve milli birliğin bozulmasına sebebiyet verebilir. Bu yüzden milliyetin birliğini temin eden ortak payda ve noktaların tahkim edilmesi bir zarurettir.

Dipnotlar:

(1) bk. Emirdağ Lahikası-II, 139. Mektup.
(2) bk. Asar-ı Bediiye, Nutuklar, s.468.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü