"Efrad ve envâ arasında, bu’d-u mutlak ile beraber, tevafuk-u mutlak var." cümlesini izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Efrad; şahıslar, ferdler; enva’ ise neviler, türler demektir. "Bu’du mutlak" ferd ve türlerin kimlik açısından birbirinden farklı olmalarına; "tevafuk-u mutlak" ise benzer noktalarına işaret ediyor. Yani her bir ferd ve nev’in tevafuku olduğu gibi, tehalüfü yani birbirine muhalif cihetleri de vardır.

Üstad Hazretleri bu hakikati şöyle ifade etmektedir:

"Senin yüzün, vechin o kadar küçüklüğü ile beraber geçmiş ve gelecek bütün insanların adedince kendisini onlardan ayıran ve tarif eden nişan ve alâmetleri hâvi olduğu gibi, yüzünü teşkil eden esas ve erkânında da bütün insanlar ittifaktadır."

Bütün insanlarda biri tevafuk, diğeri tehalüf olmak üzere iki cihet vardır. Tehalüf ciheti Sâniin muhtar olduğuna, tevafuk ciheti ise Sâniin Vâhid-i Ehad olduğuna delalet ederler. Bu iki cihetin bir Kâsıd’ın kasdıyla, bir Muhtar’ın ihtiyarıyla, bir Mürîd’in iradesi ile, bir Alîm’in ilmiyle olmadığını tevehhüm etmek, muhalâtın en acibidir.”(Mesnevi-i Nuriye)

 Tevafuk ciheti, hepimizin simasının aynı şekilde olması, tehalüf ciheti ise, görünürde aynı olan bu simaların,  kendilerini diğerlerinden ayıracak bir alamet-i farika taşımaları, hiçbirinin diğerlerine benzemeyişidir.

Tevafuk ciheti Allah’ın bir olduğunu gösterir, yani bütün bu simalar bir tek zatın eseridir, bir kalemden çıkmış, İlâhî takdir ile böyle plânlanmış ve O’nun kudretiyle bu şekilde yaratılmışlardır.  Tehalüf, yani birbirinden farklı oluşları ise, Allah’ın iradesini, muhtar olduğunu gösteriyor. Yani, Allah her insanı farklı bir sima ile yaratmayı irade etmiştir. 

Her insana ayrı bir simanın, kimlik ve şahsiyetin verilmesi, Allah’ın mutlak iradesini ve sonsuz ilmini ilan ve ispat ediyor. Her insanın sadece siması değil sesi ve parmak izi de birbirinden farklıdır. Küçücük parmak ucuna trilyonlarca farklı parmak izi çizmek Allah’a has bir mühürdür.

Kısacası, aynı türün fertleri olarak birbirimize benzeyişimiz, Allah’ın birliğini, benzemeyişimiz de, O’nun  iradesini gösteriyor. 

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü