"Esbab-ı maddiye yalnız terkip eder." ifadesinin izahını yapar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

Su, toprak, hava ve ışığın bir araya gelerek bir koyunu yaptığını farzedelim. Koyun, yalnız maddeden yapılmıyor. Başta ruhu olmak üzere, onlarca duyguları var. Bunlar ise ne toprakta, ne suda, ne havada, ne de ışıkta bulunur. Bu dört unsur, kendinde bulunmayan aklı ve duyguları nasıl var edebilir? Öyle ise; sebepler ancak var olan şeyleri, yine Allah’ın izniyle, bir araya getirip terkip yapabilir.

Üstadın şu ifadeleri konuya ışık tutmaktadır:

"Sen bir mevcutsun. Eğer Kadîr-i Ezelî'ye kendini versen, bir kibrit çakar gibi hiçten, yoktan, bir emirle, hadsiz kudretiyle, seni bir anda halk eder. Eğer sen kendini O'na vermezsen, belki esbâb-ı maddiyeye ve tabiata isnâd etsen, o vakit sen, kâinatın muntazam bir hülâsası, meyvesi ve küçük bir fihristesi ve listesi olduğundan, seni yapmak için kâinatı ve anâsırı ince elekle eleyip hassas ölçülerle aktâr-ı âlemden senin vücudundaki maddeleri toplamak lâzım gelir."(1)

Sebeplerde, bu ince ölçüyü yapacak şuur, irade ve kudret olmadığı için bir şey icat etmeleri de muhâldır, hurafedir.

(1) bk. Lem'alar, Yirmi Üçüncü Lem'a İkinci Sual.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü