"Hakaikın bütün inceliklerine nüfuz eden insanın aklı ve kemalatın bütün envaına müştak insanın kalbi gibi sair cihazları, aletleri nerede; hayvanın pek basit, yalnız bir iki mertebe inkişaf etmiş aletleri nerede?" İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Mesela, güzelliğin bütün meratibini fark eden insan gözü ve taamların bütün çeşit çeşit ezvâk-ı mahsusalarını temyiz eden insanın zâika-i lisaniyesi ve hakaikın bütün inceliklerine nüfuz eden insanın aklı ve kemalatın bütün envaına müştak insanın kalbi gibi sair cihazları, aletleri nerede; hayvanın pek basit, yalnız bir iki mertebe inkişaf etmiş aletleri nerede? Yalnız şu kadar fark var ki, hayvan kendine has bir amelde-münhasıran o hayvanda bir cihaz-ı mahsus-ziyade inkişaf eder. Fakat o inkişaf hususîdir." (Sözler, Yirmi Üçüncü Söz, İkinci Mebhas)

Mesela, insanın tat alma duyusu, yeryüzündeki bütün yiyecek ve içeceklerin lezzetlerini ve farklarını hissedebilirken, kedi ve köpek gibi hayvanların lezzet alma ve fark etme özellikleri yoktur. Hayvanların lezzeti cüzi ve basit olduğundan insana bu hususta yetişemez.

İnsanda akıl, hafıza ve yüksek keyif alma kabiliyeti olduğu için yediği bir lezzeti asla unutmaz ve o lezzeti geliştirip daha ötelere götürebilir ki mutfak kültürleri ve gurme özelliği insana ait ve özel kavramlardır.

İnsan tat alma duyusunun dışında görme, işitme, konuşma, dokunma, koklama vesaire konularda da hayvandan çok ileri bir seviyededir. Allah insanı çok zengin mizan ve duygular ile yarattığı için, insan kainat sofrasının tamamından istifade ederek bütün incelik ve güzellikleri zevk edebilir.

Hayvan bu hususta insanla yarışamaz ve kıyasa gelemez. Hayvanların belli vazifeleri vardır, onun dışına çıkamazlar ve o vazifeyi görebilmeleri için bir iki iyi özellik verilmiş. Mesela, arslana avını parçalayabilmesi için pençe ve diş, kartala keskin bir göz verilmiş o kadar. Hayvanlar insanlar gibi külli ve zengin bir kabiliyete sahip değiller.

İnsana verilen bu muazzam cihaz ve duygularda iman, ibadet, tefekkür, şükür gibi şeyler için verilmiş. İnsan bu gayeleri terk ederse hayvandan daha aşağı ve alçak bir varlık olur.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü