"Hakikatin keşfine mani olan arzu-yu hilâf ve iltizam-ı muhalif ve taraftar-ı nefis cihetiyle asılsız evhamını bir asla ircâ etmekle kendini mâzur göstermek ve müşterinin nazarı gibi yalnız meâyibi görmek ve çocuk tabiatı gibi bahaneyle..." İzahı?

Değerli Kardeşimiz;

"Hakikatin keşfine mani olan arzu-yu hilâf ve iltizam-ı muhalif ve taraftar-ı nefis cihetiyle asılsız evhamını bir asla ircâ etmekle kendini mâzur göstermek ve müşterinin nazarı gibi yalnız meâyibi görmek ve çocuk tabiatı gibi bahaneyle mahane tutmak gibi emirlerden nefsini tecridle şartıma müraat edebilirsen, huzur-u kalb ile dinle:.."(1)

Arzu-yu hilâf; muhalefet etme arzusu, hakikati bulma konusunda önemli bir engeldir. Çünkü bu arzu içinde olan bir adamın derdi, hakikati bulmak değil muhalefet etmektir.

İltizam-ı muhalif; peşinen hakikatin zıddına taraftar olmak, hakikati bulmakta ve kabullenmekte bir engeldir. Tarafını ve safını peşinen belli etmiş bir adamın hakikati bulması imkansızdır.

Taraftar-ı nefis cihetiyle, asılsız evhamını bir asla ircâ etmekle kendini mâzur göstermek: Bencil, nefsine tapacak kadar hastalıklı bir adam hakikati bulamaz. Çünkü azıcık bir vehim ve kuruntuda bile kendini mazur görüp hakka taraftar olamaz. Bu tarz adamların dünyasının merkezi, özü, esası nefis ve ben duygusudur. Nefis ve benliğini aşamayan birisi, hakikati anlamakta ve kabullenmekte zorlanır.

Müşterinin nazarı gibi yalnız meâyibi görmek: Sürekli kusur, ayıp ve hataya odaklanan bir nazar, bir bakış açısı hakikati ve onun güzel yönlerini göremez. Bir müşterinin, alacağı malın kusurlarına odaklanıp malın güzel taraflarını görememesi gibi.

Çocuk tabiatı gibi bahaneyle mahane tutmak: Bazılarının tabiat ve fıtratı tam gelişip olgunlaşmadığı için, sudan bahaneler ile hakikati görmek istemez. "Çocuk tabiatlı" demek, kişiliği ve kimliği gelişmemiş ham insan demektir; bu tip insanların hakikate ulaşması çok zordur.

(1) bk. Muhakemat, Üçüncü Makale (Unsuru'l-Akide), Mukaddime.

İlgili ders videosu için tıklayınız:
- Prof. Dr. Şadi Eren, Muhakemat Dersleri (37. Bölüm).

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü