"Hâlık-ı Rahîm, bir kuşun tüylü libasını hangi kanunla değiştiriyor, tazelendiriyor. O Sâni-i Hakîm, aynı kanunla, her sene küre-i arzın libasını tecdid eder." Acaba bu hangi kanundur?

Değerli Kardeşimiz;

Kanunlar ve âdetler aslında Allah’ın ezelî iradesinin birer tecelli merkezleri ve uçlarıdırlar. Bu sebeple kanunların her an faaliyette olmaları ezelî iradenin orada cari olması iledir. Yani Allah ezelî iradesini çekti mi ortada kanun diye bir şey kalmaz. Hatta kanun ve âdetlere mücessem birer irade emareleri nazarı ile bakabiliriz.

Kayyumuiyet sırrı bu meseleye ışık tutar. Kâinatta her şey Allah’ın isim ve sıfatları ile ayakta duruyor. İsim ve sıfatları ise ezelî irade idare ediyor. Dolayısı ile her isim ve sıfatın zımnında yani gölgesinde ve arka planında irade sıfatı tecelli ile hükmediyor. Kudret sıfatı, irade sıfatından emir almadan kendi başına tecelli edemez. Demek kudretin girdiği her yere irade sıfatı da girip tecelli ediyor. Kudrete şahitlik eden her mevcudat aynı zamanda iradeye de şahitlik ediyor.

Âdet ve kanunlar aslında nisbî ve izafî mefhumlardır, bunların haricî bir hakikati yoktur. Yani insanlar Allah’ın iradesinin tecelli ettiği yerlere bir isim takmışlar.

Mesela, suyun kaldırma esası aslında irade sıfatının orada sürekli tecelli etmesinin bir ismidir. Yoksa orada irade ve kudretten başka bir şey var da o idare ediyor, değildir. Orada fiili bizzat idare eden iradedir, onu fiiliyata döken ise kudret sıfatıdır. İrade ve kudret sıfatları tabiri caiz ise siyam ikizleri gibi yapışık tecelli ediyorlar. Gafil ve sathi nazar sahipleri bu tecelliyi görmedikleri için orada insanların sonradan isim verdikleri muhayyel ve mevhum kanunları müdebbir ve mürebbi zannediyorlar.

Kuşun tüyünü değiştiren kanun ile kâinatı değiştiren kanun ve irade aynıdır; dünyayı haşre çevirecek irade ve kanun da aynıdır. Fark sadece işin büyüklüğü ve küçüklüğündedir. Fizik ve kimyanın incelediği kanunların ardında zaten Allah’ın irade sıfatı vardır. Öyle ise haşirde cari olan bir kanun ile dünyamızda cari olan kanun aynı kanundur, denilebilir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü