"Hiçbir kimseyi mahrum etmemek için" Kıssa-i Musa'nın ziyade ders verilmesi, tekrar edilmesinin hikmeti nedir? Niye tevhid ve haşirden sonra geliyor?

Değerli Kardeşimiz;

Suallerinizin cevabını altı maddede hulasa etmek mümkündür:

Kur’anın tekrarlarındaki mu’cizeliğin bir lem’asını altı noktada beyan eder.

Birinci Nokta: Kur’an bir zikir kitabı, bir dua kitabı ve davet kitabı olduğu için tekrarı gayet güzel, gayet beliğ ve hatta gayet lüzumlu olur. Çünkü zikir ve dua tekrarlanır, davet te’kid edilir. Zikrin tekrarında tenvir vardır, duanın tekrarında takrir vardır. Davetin tekrarında teyid vardır.

İkinci Nokta: Kur’an, en zeki insandan, en kıt akıllıya, en müttaki olandan en şakî olana, dünyanın cazibesinden kurtulup ciddi bir şekilde ahiretine çalışanlardan, dünyaya kendini kaptıran gevşek kimselere kadar bütün insan tabakalarına bir hitap ve devadır. Fakat herkes her vakit herkese deva ve şifa olan Kur’an’ın tamamını okumaya fırsat bulamaz. Bundan dolayı Hakîm ve Rahîm olan Allah, Kur’an’ın maksatlarını ekser surelerde, hususan da uzun olanlarda derc etmiştir. Böylece her bir sure küçük bir Kur’an olmuş ve herkese yolu kolaylaştırmıştır. Kur’an, insanları teşvik ile şöyle nida eder:

“Nasihat için Kur’anı kolaylaştırdık. Yok mu nasihat alan?” (Kamer Suresi, 54/17)

Üçüncü Nokta: Nasıl ki insanın cismanî ihtiyaçları farklı farklıdır. Bazısına hava gibi her an, bir kısmına su gibi midenin harareti vaktinde zaman zaman, bir kısmına gıda gibi her gün, bazısına ziya gibi haftada bir, bazısına ayda bir, bazısına ilaç gibi senede bir ihtiyaç olur.

Aynı şekilde insanın manevî ihtiyaçları da farklı farklıdır. Bir kısmına “Hu ve Allah” demek misali her an, bir kısmına “Bismillah” gibi her vakit, bir kısmına “Lailahe illallah” gibi her saat ihtiyaç vardır. Diğerlerini kıyas edebilirsin.

Bu durumda ayet ve bazı kelimelerin tekrarı,

• İhtiyacın tekerrürüne delalet,
• Onlara olan ihtiyacın şiddetine işaret,
• İhtiyaç damarını uyarmak ve uyandırmaya tenbih,
• İhtiyaca teşvik,
• İhtiyaç iştihasını bu manevî gıdalara tahrik içindir.

Dördüncü Nokta: Kur’an bu metin ve büyük dinin esaslarını tesis eder. Beşerin içtimaî hayatında köklü inkılâblar yapar ve değiştirir. Elbette, bu esasları tesbit ve te’kid için tekrarda bulunması gerekir. Keza Kur’an'da çeşitli insan tabakalarının dil ve halleriyle yaptıkları mükerrer suallerin cevapları vardır. Bu da tekrarı iktiza eder.

Beşinci Nokta: Kur’an büyük meselelerden bahseder ve kalbleri bunlara imana davet eder. İnce hakikatlerden söz eder ve akılları bunları bilmeye çağırır. Öyleyse bunların kalplerde yerleşmesi ve umumun fikirlerinde tesbiti için muhtelif suret ve çeşitli üsluplarda tekrarı lazımdır.

Altıncı Nokta: Her ayetin zahiri, batını, haddi ve muttalaı vardır. Her maksat için çok vecihler, hükümler, faideler ve maksatlar söz konusudur. Bundan dolayı bir yerde bir vecihle zikredilirken, başka bir yerde başka vecihle zikredilir. Bir surede bir maksatla, bir başkasında başka maksatla anlatılır. Buna göre, hakikatta tekrar yoktur, ancak şeklen vardır.

Üstad hazretleri bir başka risalesinde, bu tekrarların hakikatte tekrar değil, tesis olduğunu ders verir. Buna göre, bir binanın inşasında sıra sıra örülen duvarlar tekrar değildir, o bina bu tekrarlarla inşa edilmektedir. Zikirlerin, tesbihlerin ve Kur’ân-ı Kerîmdeki bazı kıssaların tekrarı da bu manada birer tesistirler.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü