İmanın "Zaruriyat-ı diniyeyi tafsilen ve zaruriyatın gayrısını icmalen tasdik etmekten hâsıl olan bir nur" olmasını izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"İman, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın tebliğ ettiği zaruriyat-ı diniyeyi tafsilen ve zaruriyatın gayrısını icmalen tasdik etmekten hasıl olan bir nurdur."(1)

Dinin zarurî ve gayr-i zarurî olmak üzere iki türlü meselesi vardır. Dinin zaruri meseleleri, ayet ve hadislerce açık ve net bir şekilde ifade edilmiş hakikatleridir. Meselâ; imanın ve İslam’ın şartları, dinin zarurî kısmıdır; bu şartları tafsilli bir şekilde kalp ile tasdik, dil ile ikrar etmek lazımdır. Burada tafsilden maksat, ayet ve hadislerce açık ve net bir şekilde ortaya konulmuş meseleleri bir bütün olarak ve ayırım yapmaksızın hepsini kalben tasdik etmek manasındadır.

İmanın altı rüknüne inanmak farzdır. İman bir bütündür; tecezzi ve inkısamı yani bölünmeyi kabul etmeyen bir külldür. İman hakikatlerinden bazısına inanıp bazısına inanmayan bir kimse iman etmiş sayılmaz.

“İman altı rüknünden çıkan öyle bir vahdanî hakikattır ki, tefrik kabul etmez. Ve öyle bir küllîdir ki, tecezzi kaldırmaz. Ve öyle bir külldür ki kabil-i inkısam olmazlar. Çünki her bir rükn-ü imanî, kendini isbat eden hüccetleriyle sair erkân-ı imaniyeyi isbat eder. Her biri her birisine gayet kuvvetli bir hüccet-i a’zam olur.” (Şualar)

Bir insan bir tek peygamberin peygamberliğini inkâr etse, İslam ve iman dairesinden çıkar. Yine bir insan helal olan bir şeye haram dese veya haram olan bir şeyi helal diyerek işlese o kimse de imanını kaybeder ve küfre düşer. Namaz, oruç, zekât gibi ibadetleri inkâr eden, ehemmiyetsiz gören ve hafife alan kimse de kâfir olur.

Dinin zarurî olmayan meseleleri ise, ayet ve hadislerin işarî ve remzî manaları olup herkes tarafından görülüp bilinmesinin mümkün olmadığı ince manalardır. Bu manaların anlaşılması ilimde derinlik ve kabiliyet ister. İnsanların ekserisi avam olduğundan ve ilimde derinlik bulunmamasından dolayı, bu gibi ince manaları tafsilli ve teferruatıyla bilmek mecburiyetinde değillerdir. Bu yüzden, dinin zaruri olmayan hususlarını tek tek tafsilatıyla değil, icmalî olarak kabul etmek gerekir.

Şayet dinin zaruri olmayan meselelerini tafsili ile kabul etmek iman için mecburi bir durum olsa idi, insanların ekserisi buna güç yetiremezdi. Bu yüzden, dinin zaruri kısmına tafsilli, zaruri olmayan kısmına da icmalî olarak tasdik edilmesi gerekiyor.

Meselâ; Kur'an'da etraflıca anlatıldığından, Nuh tufanı hâdisesi dinin zarurî kısmıdır. Bu hâdiseyi tasdik etmek imanın lazımıdır. Ama bu tufanın bütün dünyada mı, yoksa bir bölgede mi olduğu hususu zaruri olmayan kısmıdır. Bu hâdiseyi tafsili ile bilmemek imana bir zarar vermez.

Allah’ın isim ve sıfatları dinin zaruri konusudur, ama sıfatların Allah’ın zatı ile münasebeti dinin zarurî olmayan icmalî bir konusudur. Ama dinin zaruri olmayan konularını da inceler ve tafsilatı ile tasdik edersek, bu imanın kemalini ziyadeleştirir.

(1) bk. İşârâtü'l-İ'câz, Bakara Suresi, 3. Ayetin Tefsiri.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü