"İnsanların takdiri, istihsanı, eğer böyle işde, böyle amel-i uhrevîde illet ise, o ameli ibtal eder. Eğer müreccih ise o ameldeki ihlası kırar..." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

“İnsanların takdiri, istihsanı (güzel görmesi), böyle amel-i uhrevîde (âhirete ait amellerde) illet (asıl sebep) ise, o ameli ibtal eder."

Bir insan, amellerini, insanların takdir edip güzel görmesi için yaparsa, bu amel batıl ve hükümsüzdür; yani Allah bunu kabul etmez. Namazın farz olan on iki rüknünden birisi eksik olduğu zaman namaz nasıl batıl ve hükümsüz oluyor ise, aynı şekilde insanların takdir ve teveccühü için yapılan ibadet ve ameller de batıl ve hükümsüzdür.

"... Eğer müreccih (tercih edici) ise, o ameldeki ihlâsı kırar..."

İnsanların takdir ve teveccühü amelimizde bir tercih sebebi haline gelmiş ise, bu hal ameli tamamen yok edip batıl yapmasa da ihlası kırar. "Tercih etmek" tabiri mühim bir tabirdir. Yani bir kişi, “insanlar bana iyi desinler”, düşüncesiyle namaz kılıyorsa, bu, ibadetin içine gizli şirkin sızdığı manasına gelir. Suya bir iki damla zehir düşse, o su artık zehirli olur, aynı şekilde ibadetimizin içine giren az bir riya da ibadetimizi iptal eder, ehemmiyetsiz hale getirir.

"Ubudiyet, emr-i İlâhîye ve rıza-yı İlâhîye bakar. Ubudiyetin dâîsi emr-i İlâhî ve neticesi rıza-yı Haktır. Semerâtı ve fevâidi uhreviyedir..." (Lem’alar, 17. Lem’a)

"... Eğer müşevvik (teşvik edici) ise saffetini izale eder..."

İnsanların takdir ve teveccühü amelimizde bir sebep haline gelmiş ise, bu hal ihlası tamamen yok edip batıl yapmasa da, ruhuna ve keyfiyetine halel verir. Yani Allah bunu ibadet olarak kabul eder, hatta sevabını da verir, ama gereken kıymet ve değeri vermez. Bu ibadet safi ve dupduru bir ibadet olmaz.

"Eğer sırf âlamet-i makbuliyet olarak, istemeyerek Cenâb-ı Hak ihsan etse, o amelin ve ilmin insanlarda hüsn-ü tesiri namına kabul etmek güzeldir.”(1)

İnsanların takdir ve teveccühü şayet ilim ve amelimizde bir kabul alameti haline gelmiş ve bunu da sırf bir İlahi ikram olarak görüyor isek, bu, ihlasımıza bir halel vermez. Yani insanların teveccühü arkasında Allah’ın teveccühünü görüp ondan lezzet alınıyor ise, bunda bir mahzur olmaz. Birisi bize amelimizden dolayı aferin dediği zaman, Allah aferin demiş gibi telakki etmeliyiz ve o aferinin arkasında İlahi memnuniyeti görmeliyiz. O zaman insanların takdir ve teveccühü, Allah’ın takdir ve teveccühü haline dönüşür ve zararsız olur.

Bu gibi manevî hastalıklardan kurtulmak ve temizlenmek için İhlas Risalesini en az on beş günde bir okumalı ve anlamaya çalışmalıyız.

• "Amelin iptali, ihlasın kırılması, safvetin izalesi" farklı mı?

Burada, kesiften latife doğru bir sıralama yapılmaktadır.

Amelin iptali: Niyet açısından amelin iptal safhası, en kesif ve müşahhas safhasıdır. Maddî veya manevî bir menfaat niyete girerse, amel batıl olur, dolayısıyla da iptal olur.

İhlasın kırılması: Bu safhada amel iptal olmuyor, ama amelin keyfiyetinde bir noksanlık oluyor. İnsanların ekseriyeti avamdır; avamın ekserisi de ibadeti ya cennet sevdası için ya da cehennem korkusundan dolayı yapar. Bu da tam ihlasa uygun değildir. Amel belki iptal olmaz, ama tam da ihlaslı olamaz.

Safvetin izalesi: Bu safhada iki engel de aşılmıştır; yani kişi ameline ne bir illeti ne de bir müreccihi bulaştırmamıştır; lakin bu safhada müşevvik engeline takılmıştır. Müşevvik, ihlasa ve amele herhangi bir zarar vermez ise de amelin elmas olmasına engeldir.

Niyet ve amelin böyle manevî çok derece ve merhaleleri bulunuyor. Bu yüzden, insan her safhada bir imtihan ve engel ile mücadele ve mücahede etmek durumundadır. Çünkü insanın mahiyetinde nihayetsiz terakki ve tedenni etme kabiliyeti bulunuyor.

Safvet, temizliğin ve paklığın çok ileri bir merhalesidir, diye tercüme edebiliriz.

(1) bk. Barla Lahikası, (83. Mektup, Haşiye-2).

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü