"İşte, bir amele ile bir efendiyi nazara alacağız. Amele, tarz-ı maişet itibarıyla, ecnebi kadınlarla ihtilata, temasa ve bir ocak yanında oturmaya ve mülevves şeylerin içine karışmaya müptela olduğundan,.." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

Burada, iki farklı içtihadın iki farklı insanda, nasıl sadık ve doğru olduğu ifade ediliyor. Yani iman ve ibadet esaslarının dışındaki teferruata ait konularda, hak birden fazla olabilir. Öyle ise Ehl-i sünnet dairesindeki müçtehitlerin birbirine zıt olan bütün içtihatları hak ve hakikattir.

Bazılarının zannettiği gibi, fer’î (iman ve farza temas etmeyen) konularda hak tek ve bir değildir. Fer’î konularda birden fazla hak, birden fazla doğru olabilir. Üstad Hazretleri bu misalle bu hakikati akla yaklaştırmak istiyor.

Bu konuda iki görüş teşekkül etmiştir, birisi "Musavvibe" diğeri "Tahtie".

Musavvibe: "Dört mezheb de haktır ve füruatta hak taaddüd eder." diyenlere, ilm-i usulde musavvibe denir. Hakkın fer’î konularda çoğalması, insanların coğrafi ve iklim şartlarından doğan farklılıklarına işaret ediyor.

Tahtie: "Mezhebim haktır, hata ihtimali var. Başka mezheb hatadır, sevap ihtimali var." diyenler ki, bu hatalı anlayışa izafeten "tahtie" denmiştir. Bu fikirde taassup ve tutuculuk hâkimdir. İslam birliğine ve beraberliğine ciddi manada zarar veren bir anlayıştır.

"Ümmetimin ihtilafında (yani farklı hak mezheplerde olmalarında) rahmet vardır." (Keşfü'l-Hafa, 1/64).

hadis-i şerifi, tahtienin savunduğu “hak tek ve birdir, çoğalamaz” fikrini çürütüyor.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü