Doğu ile Batı arasında eskisi gibi fark görünmüyor. Fıkhî kaidelerin, mezhepler nokta-i nazarından günümüz şartlarına göre tashih edilmesi mümkün müdür?
Değerli Kardeşimiz;
Fıkhî kaidelerin, mezheplere göre günümüz şartlarına uygun bir tarzda tanzim edilmesi (gözden geçirilmesi) ehil bir heyetin eli ile pekâlâ mümkün olabilir. Ancak bunlar, içtihadî konularda, zamana, örfe göre verilmiş hükümlerde geçerli olur. Bu da her konuda ehl-i ihtisasın bulunduğu bir heyet tarafından yapılması gerekir. Üstadımız bu ehil heyetin vasıflarını şu şekilde ifade ediyor:
"Binaenaleyh, Kur'ân'ın ince manalarının ve tefsirlerde dağınık bir surette bulunan mehasininin ve zamanın tecrübesiyle fennin keşfi sayesinde tecelli eden hakikatlerinin tesbitiyle, her biri birkaç fende mütehassıs olmak üzere muhakkıkîn-ı ulemadan yüksek bir heyetin tetkikatıyla, tahkikatıyla bir tefsirin yapılması lazımdır. Nitekim, kanunî hükümlerin tanzim ve ıttıradı, bir ferdin fikrinden değil, yüksek bir heyetin nazar-ı dikkat ve tetkikatından geçmesi lazımdır ki, umumi bir emniyeti ve cumhur-u nasın itimadını kazanmak üzere millete karşı bir kefalet-i zımniye husule gelsin ve icma-ı millet, hücceti elde edebilsin."
"Evet, Kur'ân-ı Azîmüşşanın müfessiri, yüksek bir deha sahibi ve nâfiz bir içtihada malik ve bir velâyet-i kâmileyi haiz bir zat olmalıdır. Bilhassa bu zamanlarda, bu şartlar ancak yüksek ve azîm bir heyetin tesanüdüyle ve o heyetin telâhuk-u efkârından ve ruhlarının tenasübüyle birbirine yardım etmesinden ve hürriyet-i fikirlerinden ve taassuplarından âzâde olarak tam ihlaslarından doğan dâhi bir şahs-ı manevide bulunur. İşte, Kur'ân'ı ancak böyle bir şahs-ı manevi tefsir edebilir."
"Çünkü 'Cüzde bulunmayan, küllde bulunur.' kaidesine binaen, her fertte bulunmayan bu gibi şartlar, heyette bulunur. Böyle bir heyetin zuhurunu çoktan beri bekliyorken, hiss-i kablelvuku kabilinden olarak, memleketi yıkıp yakacak büyük bir zelzelenin arefesinde bulunduğumuz zihne geldi."(1)
Bu vasıflara haiz ilmî bir heyetin, mezheplerin içtihadî konularını, zamana ve örfe göre verilmiş hükümlerini yeniden gözden geçirmesi ve günümüz şartlarına göre tanzim edilmesi mümkün ve caiz olabilir.
1) bk. İşârâtü'l-İ'câz, İfadetü'l-Meram.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
