"Malumdur ki, görünen hareket-i şems zahiridir ve küre-i arzın mahfi hareketine delildir, onu haber veriyor. Hakikat-i gurup murat değildir." Bu cümleleri açıklar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

Güneş'in hareketli olması zahiridir, lakin Güneş'in bu hareketinden dünyanın da hareket hâlinde olduğunu anlamak ince ve latif bir manadır. Yani Güneş ile dünyanın karşılıklı ve karmaşık bir hareket dairesi vardır. Güneş hem kendi ekseninde hareket ediyor hem de gezegenleri ile beraber Vega yıldızına doğru hızlı bir şekilde ilerliyor. Yoksa dünya merkezde ve sabit olup, Güneş onun etrafında dönüyor değildir.

Güneş hareket hâlinde iken dünya sabit durmuş olsa, intizam bozulur, açılarını kaybederler.

Fennin inkişaf etmediği eski dönemlerde bu meseleler gayet teorik ve bilinmesi zor şeylerdi.

"Güneş'in, hararetli ve çamurlu bir çeşme gibi görünen Bahr-i Muhit-i Garbînin sahilinde veya volkanlı, alevli, dumanlı dağın gözünde gurup ettiğini Zülkarneyn görmüş." (bk. Lem'alar, On Altıncı Lem'a.)

Yukarıdaki paragrafta Güneş'in bir yere doğru hareket edip sonra battığından bahsediliyor. İlmin gelişmesiyle anlaşıldı ki, batan ve tasvir edilen istikamete doğru hareket eden Güneş değildir. Öyle ise o hareket hakiki değil, zahiri bir batmaktır. Hakikatte ise o hareketi yapan ve batan, dünyadır.

İşte bu hakikati ifade etmek için, "Malumdur ki, görünen hareket-i şems zahiridir ve küre-i arzın mahfi hareketine delildir, onu haber veriyor. Hakikat-i gurup murat değildir." ifadeleri kullanılmıştır.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü