Manevî anarşilik ne demektir? Manevî anarşiliği kaldırmak için neden böyle bir heyetin icmaına lüzum vardır?
Değerli Kardeşimiz;
"Manevi anarşi" ifadesini alakalı cümlenin içerisinde ele almak lazım. Zira bu ifade müstakil ele alınması halinde çok farklı bir mana kazanacaktır. Bu yüzden alakalı kısmı aynen buraya alıyoruz:
"Hem ferdin ahkâmda istinbatı ve içtihadında -hevesi karışmamak şartıyla- o kendi nefsi için amel edebilir, fakat başkalarına hüccet tutamaz. Tâ bir nevi icma' o hükmü tasdik etsin. Nasıl ki, ahkâm-ı şer'iyeyi tatbik ve tanzim ve icra etmek ve hürriyet-i fikirden neş'et eden mânevî anarşiliği kaldırmak için gayet lâzımdır ki, ulema-i muhakikînden bir heyet-i âliye bulunsun ki, o heyet umumun emniyetine mazhariyetleriyle ve cumhur-u ulemanın onlara itimadıyla ümmet için bir nevi zımnî kefalet ve dâvâ vekili hükmünde olmaları cihetinde, icmâ-ı ümmet hüccetinin sırrına mazhar oluyorlar. O vakit içtihadın neticesi o icmâ ile şer'an düstur olabilir. Ve icmâın tasdik ve sikkesiyle umuma şâmil oluyor. Aynen onun gibi lâzımdır, Kur'ân'ın mânâlarının keşfi ve tefsirlerde ayrı ayrı mehasininin cem'i, hem zamanın çalkamasıyla ve fenlerin keşfiyle cilvelenen, tezahür eden Kur'ân'ın hakikatlerinin tesbiti için elzemdir ki, muhakkikîn-i ulemadan herbiri bir fende mütehassıs, geniş fikre, ince nazara mâlik allâmelerden müteşekkil bir heyet bu vazifeye sahip çıksın."
"Elhasıl: Kur'ân'ı tefsir edene lâzım gelir ki, gayet âli bir deha ve nüfuzlu derin bir içtihad ve bir nevi kuvve-i kudsiye sahibi olmak gerektir. Bu zamanda öyle bir zat ancak bir şahs-ı mânevî olabilir ki, o şahs-ı mânevî, çok ruhların imtizacından ve tesanüdünden ve efkârın telâhukundan ve birbirine yardımından ve kalblerin birbirine in'ikâsından ve ihlâs ve samimiyetlerinden, mezkûr bir heyetten çıkabilir. O heyetin bir ruh-u mânevîsi hükmüne geçer."(1)
Üstad, burada yazılmasını arzu ettiği bir tefsirden bahsediyor ve dikkat edilmesi gereken bazı tespitleri ve hususları nazara veriliyor. İşte bunlardan bir tanesi de hürriyet-i fikirden neş’et eden manevî anarşidir. Her türlü şahsî tasarruflar, hisler ve içtihadlar bir manevî anarşidir. İstenilen tefsirin ortaya çıkmasına engel teşkil edeceğini ifade etmektedir. Bu sebepten Üstadımız yukarıdaki paragrafta, manevî anarşistliği ortadan kaldırmanın şartlarını ifade buyuruyor.
(1) bk. Emirdağ Lahikası-II, 72. Mektup.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
