"Müstevî veya kürevî olduğunda tereddüdüm vardır... Âyetteki satıh demesi, kürevî olmadığına delalet etmiyor." Dünyanın yuvarlak olduğu nasıl ispat edilmiş?

Değerli Kardeşimiz;

Dünyanın yuvarlak olduğu Risalelerin çok yerlerinde izah edilmektedir. Ayrıca, Üstadımız'ın daima üzerinde yaşadığımız dünyaya, "Küre-i arz" demesi de çok manidardır. Yani Arz küresi, yuvarlak demektir. Ayrıca On Dördüncü Şua ile Muhakemat adlı eserlerinde de bu konuya dair izahlar vardır:

"Sual: Küre-i arzın kürevî olduğuna dair bir âyet var mı ve hangi sûrededir? Müstevî veya kürevî olduğundan tereddüdüm vardır. Her hükûmetin bulunduğu arazi deniz ortasındadır. Bu denizlerin etrafını muhafazakâr neler var? Lütfen beyanını rica eder, ellerinizden öperim. (Emirdağlı Ali Hoca)"

"Risale-i Nur bu çeşit mesâili halletmiş. Küreviyet-i arz, ulema-i İslâmca kabul edilmiş; dine muhalefeti yok. âyetteki satıh demesi, kürevî olmadığına delâlet etmiyor. Müçtehidlerce, 'istikbâl-i kıble' namazda şart olması ve şart ise bütün erkânda bulunması sırrıyla, secde ve rükûda istikbal-i kıble lâzım geliyor. Bu ise, yerin, zeminin küreviyetiyle ve şer'an kıble Kâbe-i Mükerremenin üstü tâ Arşa kadar ve altı ferşe kadar bir amûd-u nuranî olması, küreviyetle istikbal-i erkânda bulunabilir." (1)

Suali soran zat, kendi birtakım coğrafi vehim ve yanlış telakkileri yüzünden, dünyanın kürevi oluşu hususunda aklında bir takım şüpheler oluşmuş. Ayrıca bazı ayetlerin yeryüzünü satıh, yani düz bir hat şeklinde tasvir etmesi bu tereddüdü ziyadeleştirmiş.

Üstad Hazretleri de bu tereddüdün yersiz ve yanlış olduğunu ve dünyanın kürevi olduğunun İslam âlimleri arasında muhkem bir mesele olduğuna vurgu yapıyor.

"Birinci Mesele: Senin munsıf olan zihnine malûmdur ki: Küreviyet-i arz ve yerin yuvarlaklığına, muhakkikîn-i İslâm - eğerçi ittifak-ı sükûtuyla olsa - ittifak etmişlerdir. Eğer bir şüphen varsa, Makasıd ve Mevafık'a git. Maksada vukuf ve ıttıla peyda edeceksin ve göreceksin: Sa'd ve Seyyid, top gibi küreyi ellerinde tutmuşlar, her tarafına temaşa ediyorlar."

"Eğer o kapı sana açılamadı; Mefatîhü'l-Gayb olan, İmam-ı Râzî'nin geniş olan tefsirine gir ve serir-i tedriste o dâhî imamın halka-i dersinde otur, dersini dinle."

"Eğer onunla mutmain olamadın; arzı, küreviyet kabına sığıştıramadın. İbrahim Hakkı'nın arkasına düş, Hüccetü'l-İslâm olan İmam-ı Gazâlî'nin yanına git, fetva iste. De ki:"

"Küreviyette müşâhhat (anlaşmazlık) var mıdır?" Elbette diyecek: 'Kabul etmezsen müşâhhat vardır.' Zira, tâ zamanından beri şöyle bir fetva göndermiş: 'Kim küreviyet-i arz gibi bürhan-ı kat'iyle sabit olan bir emri, dine himayet bahanesiyle inkâr ve reddetse, dine cinayet-i azîm etmiş olur. Zira bu sadakat değil, hıyanettir.'"

"Eğer ümmîsin, fetvayı okuyamıyorsun; bizim hem asrımız ve fikren biraderimiz olan Hüseyn-i Cisrî'nin sözünü dinle. Zira, yüksek sesle münkir-i küreviyeti tehdit ettiği gibi, hakikat kuvvetiyle pervasız olarak der: 'Kim dine istinadla, himayet yolunda müdevveriyet-i arzı inkâr ederse, sadîk-ı ahmaktır, adüvv-ü şedidden daha ziyade zarar vermiş olur.'"

"Eğer bu yüksek sesle senin yatmış olan fikr-i hakikatin uykudan kalkmadıysa ve gözün de açılamadı; İbn-i Hümam ve Fahrü'l-İslâm gibi zatların ellerini tut, İmam-ı Şafiî'ye git, istiftâ et. De ki:"

"'Şeriatta vardır: Bir vakitte beş vaktin namazı kılınır. Hem de bir kavim vardır, yatsı namazlarının vakti bazı vakitte yoktur. Hem de bir kavim vardır, güneş çok günlerde gurub ve çok gecelerde tulû etmez. Nasıl oruç tutacaklar?'"

"Hem de istifsar et ki: 'Şartın târif-i şer'îsi olan, sair erkâna mukarin olan şeydir. Nasıl namazda şart olan istikbal-i kıbleye intibak eder? Halbuki, yalnız kıyam ve yarı kuudda mukarenet vardır.'"(2)

Burada, ibadetin sahih olma şartlarının arasında yer alan kıbleye yönelmek ve bu yönelmede yönlerin açıları ve muhtelif durumlarını fıkıh âlimleri değerlendirmeye tabi tutmuşlardır. Bu yönler ve açılar da dünyanın yuvarlaklığı ile ilgili olunca, o zaman bu yuvarlaklığa göre hesap edip fetva vermişler. Bu da o zamanlar o zatların dünyanın yuvarlaklığını bildiklerini gösteriyor.

Kâbe’nin üstü ve altını nuranî bir sütun olarak tarif edip, ta arşa, ta kürenin altına kadar indirip, geniş bir kıble belirlemişler. Bugün faraza ayda namaz kılınsa, ona bile fetva vermişler, ta o zamanlardan. Bütün bu fıkhi meselelerin halli, dünyanın yuvarlaklığına ve meridyenlerin konumuna bağlıdır ki, bu da o konulara vakıf olmaktan geçer.

Dipnotlar:

(1) bk. Şualar, On Altıncı Mektup.
(2) bk. Muhakemat, Birinci Makale.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü