"Mutlak" ve "Müphem" ne demektir?

Değerli Kardeşimiz;

"Mutlak" kelimesi sınırı ve çerçevesi çizilmemiş manası gelir. Mutlak kelimesi mukayyedin yani kayıtlı olmanın zıddıdır. Itlak da mutlak olma, kayıtlardan azade olma demektir.

"Müphem" ise, bariz olmayan, belirtilmemiş ya da belirsiz manalarına geliyor.

Meselâ, iyilik kavramı mutlak ve müphemdir; yani nelerin iyilik sayılacağının çerçevesi çizilmediği ve belirlenmediği için, bütün güzel işler iyiliğin kapsamına girer. Fakir doyurmak da iyiliktir, yoldan bir taşı atmak da.

Şayet iyilik mefhumu sadece fakir doyurmakla sınırlanıp belirlenmiş olsa idi, o zaman iyiliğin çerçevesi daralmış, sahası kısıtlanmış olurdu. Oysa salih, iyilik ve hasenat gibi mefhumlar, mutlak /sınırlandırılmamış ve müphem / netleşmemiş olduğu için çok geniş ve derin manalara işaret ediyorlar.

Her mahlûk sınırlıdır. Gözümüz sınırlı olduğu gibi, görmesi de sınırlıdır.

Sınırlı denilince onun zıddı olan mutlak hatıra gelir. Mutlak, bir kayıt altına alınmayan, kendisine bir hudut tayin edilemeyen demektir.

Varlık âlemindeki her şeye sınırlama getiren İlâhî sıfatlar, elbette mutlaktır. Onların icraatlarını engelleyecek bir başka sıfat yahut sıfatlar düşünülemez.

Mutlak sıfatlar ancak Allah’a mahsustur.

Allah’ın sıfatları gibi, fiilleri de mutlak ve sonsuzdur; ama bunları hikmet ve iradesiyle, her mahlûkun kabiliyetine göre icra eder. Meselâ, su yaratmak İlâhî bir fiildir. Cenâb-ı Hak, bu fiilini mutlak mânâda icra etseydi, bütün âlemler su ile dolar, ne yıldızlara, ne Güneş’e, ne de Ay’a yer kalırdı. Hikmet ve irade bunu kayıtlıyor ve su, bu âlemde ne kadar lâzımsa, o miktar yaratılıyor.

Mutlak bir manasıyla da, “delalet ettiği şey muayyen olmayan” demektir. “Bugün kitap okudum” dediğimizde hangi kitabı okuduğumuz belli değildir. Ama “Mektubât’ı okudum” dediğimizde, mutlak değil, mukayyed bir ifade kullanmış oluruz.

Ek bilgi için tıklayınız:
- "Kur’ân, sâlihatı mutlak, müphem bırakıyor..." İzah eder misiniz?

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü