"Mahiyeti harfiyedir; başkasının manasını gösterir. Rububiyeti hayaliyedir. Vücudu o kadar zayıf ve incedir ki, bizzat kendinde hiçbir şeye tahammül edemez..." İzah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"Hem onun mahiyeti harfiyedir; başkasının manasını gösterir. Rububiyeti hayaliyedir. Vücudu o kadar zayıf ve incedir ki, bizzat kendinde hiçbir şeye tahammül edemez ve yüklenemez. Belki, eşyanın derecat ve miktarlarını bildiren mizanülhararet ve mizanülhava gibi mizanlar nevinden bir mizandır ki, Vâcibü'l- Vücudun mutlak ve muhit ve hudutsuz sıfatını bildiren bir mizandır." (Sözler, Otuzuncu Söz, Birinci Maksat)
Daha önce ene için "rububiyetinin sıfat ve şuunatının hakikatlerini gösterecek, tanıttıracak, işarat ve numuneleri câmi’" ifadesi kullanılmıştı.
İnsan mahiyeti, her şeyiyle, Allah’ın sıfatlarının ve şuunatının hakikatlerini göstermekte, bildirmektedir. Biz bu her şeyden bir şeyi, mesela Allah’ın kudret sıfatını esas alarak açıklamalarımızı ona göre yapmaya çalışalım.
İnsanın mahiyetine konulan kudret sıfatı mahluktur, sınırlıdır. Bir harfin, kâtibini göstermesi gibi bu sıfat da ilahi kudreti gösterir. Kudretimiz olmasa kudret nedir bilmez ve Rabbimizi bu sıfatıyla tanıyamazdık. “Lâ havle velâ kuvvete illa billâh”, yani Allah'tan başka hiçbir şeyde hakiki manasıyla havl ve kuvvet yoktur. Bütün kuvvetler onun ihsanıdır. Yine güneş ve ayna misaline dönecek olursak, hiçbir aynada hakiki manada ışık yoktur, hepsinin ışığı Güneş'ten gelmektedir.
İnsanın kuvveti “o kadar zayıf ve incedir ki, bizzat kendinde hiçbir şeye tahammül edemez ve yüklenemez.” Bizzat, zatında demektir. Aynanın ışığı zatî olmadığı gibi insanın da kuvveti zatî değildir, arızîdir; ilahi kudretin bir tecellisidir.
İnsan bu aciz ve sınırlı kuvvetini ölçü alarak, Allah’ın kudretinin “mutlak ve muhit ve hudutsuz” olduğunu anlar.
İnsandaki diğer sıfatlar ve şuunat da aynı şekilde düşünülecektir. İlmi, iradesi, görmesi ve işitmesi de birer mizan vazifesi görürler ve Allah’ın sonsuz ilmini, mutlak iradesini, her şeyi ihata eden görmesini ve işitmesini bildirirler. Keza, insan ruhuna konulan merhamet duygusu Allah’ın rahmetinden haber verdiği gibi, gazabı da onun kahrını bildirir.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
