"Şems-i Sermedî’nin mükâlemesi dahi, onun ilmi ve kudreti gibi küllî ve muhit olarak her şeyin kabiliyetine göre tecelli etmesi; hiçbir sual bir suale, bir iş bir işe, bir hitap bir hitaba mani olmaması ve karıştırmaması bilbedahe anlaşılıyor." İzahı?
Değerli Kardeşimiz;
İnsan, ilâhî sıfatların sadece varlıklarını bilebilir; mahiyetlerini bilemez. Bu sonsuz ve mutlak sıfatlardan birisi olan kelam sıfatının da idrak edilmesi, insan aklının çok ötelerindedir.
İnsanın iradesi cüz’îdir; yani bir anda ancak bir şeyi irade edebilir; birden fazla işi birlikte irade edemez. Konuşması da iradesi gibi cüz’îdir. Bir anda sadece bir kelime konuşabilir; ikinci kelimeyi ondan sonra dile getirir.
Konuşmanın ilk basamağı, cümlenin akılda teşekkülüdür. İnsan, zihninde bir anda iki cümle kuramaz, onun için iki cümleyi birlikte konuşamaz.
Demek oluyor ki, insan bütün sıfatlarıyla cüz’îdir. Allah’ın ise bütün sıfatları küllîdir, mutlaktır, sonsuzdur.
İnsan kendi mahiyetini böylece bildikten sonra, artık “Allah’ın küllî sıfatlarını idrak etme” gibi bir davaya kalkışmaktan nefsini engeller. Bu yolun helâke çıkacağını çok iyi bilir.
Yukaradıki cümlede, Allah’ın mükalemesinin yani mahlukatıyla konuşmasının, onlara birtakım hakikatleri ilham etmesinin küllî olduğu, yani bir sıraya bağlı olmaksızın birlikte tahakkuk ettiği ders veriliyor. Bu ulvî hakikatin bir derece anlaşılabilmesi için de Allah’ın diğer iki sıfatı -ilmi ve kudeti- misâl olarak veriliyor. Yani, Cenab-ı Hakk’ın bilmesi ve kudretiyle tasarruf etmesi, nasıl külli ise, bir sıra ile değilse konuşması da öyledir.
İnsan öncelikle kendi mahiyetini ölçü alarak, birçok hakikati, bu dar görgü kalıbı içinde değerlendirir ve hata eder.
Konuşma denilince ses ve hece kalıbının dışına çıkamaz. Halbuki, bütün İlâhî ilhamlar sessiz ve hecesizdir. Kalbe kelimesiz olarak doğan bir mânâyı, insan kendi lisanıyla kelimelere döker; o çekirdeği ağaç haline getirir.
Bu kâinat, Allah’ın kudret kelimeleriyle doludur, ama "kudret sıfatı" bu kelimelere benzemekten çok uzaktır. O, anlaşılmaz bir sıfattır ve kâinatla kendini göstermektedir. Aynı şekilde, Allah’ın kelam sıfatı da mahlukat alemindeki hiçbir konuşmaya benzemez.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
