" ‘Şu garib ve acip mahluklar kimlerdir? Nereden geliyorlar? Nereye gidiyorlar?’ diye ahvallerini anlamak üzere hilkat hükûmeti, fenn-i hikmeti karşılarına çıkardı." cümlesini özellikle “hilkat hükumeti” kavramını izah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

HİLKAT HÜKÜMETİ:

İşârâtü'l İ'caz'ın başında Kur'an'ın anasır-ı esası tespit edildikten sonra hilkat hükümetinin (mevcudatın amiri olan şuur sahipleri) fenn-i hikmeti (doğruyu arayan dindar felsefe) insanların kimler olduğu ve ne vazife gördüğü ile ilgili hakikati araştırmak maksadıyla insanların arasına gönderme hadisesinden bahsedilir.

Hikmet, yaratılanların yaratılışını, nereden gelip nereye gittiğini, bu dünyada ne işinin olduğunu sorgulayan ilim dalıdır. Hikmet yani sorgulayan ve hakikati arayan ilim, bu bakımdan bir soru sorma makamı, hilkat hükümeti de kainatın tamamı olup, herkes Allah'a itaat ederken ve vazifesine dikkat ederken, zahiren hiçbir iş yapmayan ve genellikle isyan içerisinde olan insanların durumunu merak eden mahlukat şeklinde anlaşılmalı.

Hilkat hükümeti, melaike, ruhaniyat ve benzeri şuurlu mahluklar olabilir. Diğer bir ifadeyle masivaullah dediğimiz Cenab-ı Hakk'ın dışındaki her şey kastediliyor olabilir.

Bunların başında da melaikeler, cinler ve sair varlıklar gelmektedir. İşte bütün mahlukatın hikmet ilmi vasıtasıyla insanların yaratılma hikmetini araştırması ve sorgulaması sebebiyle, bu sorulara en vâzıh ve açık cevabı da kaynağını vahiyden alan Peygamberimiz (a.s.m) verir. O (a.s.m), cevabında buyuruyor ki; "Ey hikmet, bu gördüğün insanlar, Sultan-ı Ezelînin kudretiyle yokluk karanlıklarından ziyadar varlık âlemine çıkarılan mahluklardır..." Yani bizler, adem oğulları olarak, yokluktan yaradılıp ahiret yurduna giderken, bu nurlu ve hayatlı dünya memleketine uğramış bulunmaktayız.

Burada da vazifemiz bittiğinde, ahirete doğru olan yolculuğumuz devam edecektir.

İşaratü'l-İ'caz'da geçen bahsi aynen alıyoruz:

"Evet, benî-âdem, büyük bir kervan ve azîm bir kafile gibi mâzinin derelerinden gelip, vücut ve hayat sahrasında misafir olup, istikbalin yüksek dağlarına ve müzeyyen bağlarına müteveccihen kafile kafile müteselsilen yürümekte iken, kâinatın nazar-ı dikkatini celbetti: 'Şu garib ve acip mahluklar kimlerdir? Nereden geliyorlar? Nereye gidiyorlar?' diye ahvallerini anlamak üzere hilkat hükûmeti, fenn-i hikmeti karşılarına çıkardı. Ve aralarında şöyle bir muhavere başladı:

"Hikmet: Nereden geliyorsunuz? Nereye gidiyorsunuz? Bu dünyada işiniz nedir? Reisiniz kimdir?"

"Bu suale, benî-âdem namına, emsali olan büyük peygamberler gibi, Muhammed-i Arabî Aleyhissalâtü Vesselâm, nev'-i beşere vekâleten karşısına çıkarak, şöyle cevabta bulundu:

"Ey hikmet! Bu gördüğün insanlar, Sultan-ı Ezelî'nin kudretiyle yokluk karanlıklarından ziyadar varlık âlemine çıkarılan mahluklardır. Sultan-ı Ezelî, bütün mevcudatı içinde biz insanları seçmiş ve emanet-i kübrâyı bize vermiştir. Biz haşir yoluyla saadet-i ebediyeye müteveccihen hareket etmekteyiz. Dünyadaki işimiz de o saadet-i ebediye yollarını temin etmekle, re's-ül malımız olan istidatlarımızı nemalandırmaktır. Ve şu azîm insan kervanına, bundan sonra Sultan-ı Ezelî'den risalet vazifesiyle gelip riyaset eden benim. İşte o Sultan-ı Ezelî'nin risalet beratı olarak bana verdiği Kur'an-ı Azîmüşşân elimdedir. Şüphen varsa al, oku!"(1)

(1) bk. İşarat-ül İ'caz, Fatiha Suresi Tefsiri.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü