"Sultan-ı Ezelî Ferd ve Ehad olduğundan hiçbir cihetle ihtiyaç yok, eğer farazâ ihtiyaç olsa her şeyin imdadına bütün eşyayı gönderir." İhtiyaç konusu ile birlikte açar mısınız?
Değerli Kardeşimiz;
"Öyle de Sultan-ı Ezelî, Ferd ve Ehad olduğundan –hiçbir cihetle ihtiyaç yok, eğer faraza ihtiyaç olsa– her şeyin imdadına bütün eşyayı gönderir ve her bir şeyin arkasına kâinat ordusunu tahşid eder ve her bir şey kâinat kadar bir kuvvete dayanır ve her bir şeye karşı bütün eşya –faraza eğer ihtiyaç olsa– o Kumandan-ı Ferd’in kuvveti hükmüne geçebilir. Eğer ferdiyet olmazsa her bir şey bütün bu kuvveti kaybeder, hiç hükmüne sukut eder; neticeleri dahi hiçe iner."(1)
Bir arının bal verebilmesi için hava lazım, su lazım, toprak lazım, Güneş lazım, sayısız çiçek lazım. Hâsılı bütün kâinat lazım. Bu durumda arının bu balı verebilmesinin iki yolu var:
Birisi, ilahi kudret, o balı yaratır, arıyı ona vesile kılar. Yani Allah’ın bir şeyi yaratması için sebeplere ve vesilelere ihtiyacı yoktur. Sebepler birer perdedir.
Diğeri ise sebepler. Üstadımız “faraza” ifadesini de ön şart olarak belirtiyor. Yani sebepler devreye girse bile, ancak İlahi kudretin emir ve sevki ile o şeyin arkasında zahir bir kuvvet olarak durabilirler. Yoksa sebepler, -hâşâ- yaratmanın esas ve temel bir unsuru değillerdir. Yaratma fiiline müdahil olamazlar.
(1) bk. Lem'alar, Otuzuncu Lem'a, Dördüncü Nükte.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü
Yorumlar
Eğer iki tane ilah olsaydı faraza kainat böyle düzen içinde olmazdı. Yani böyle bir cümle nasıl kurulabilir. Çünkü Allahın var olduğundan başka hiçbir iddia da bulunulamaz. Öyleyse bu gibi faraziyeler nasıl kullanılması caiz oluyor.
Faraza kelime olarak öyle sayalım ki, farzedelim ki gibi anlamlara geliyor ve bir fikir ve düşünce egzersizidir. Yanlışın yanlış oluşunu iyice zihinlere yerleştirmek ve imkansızlığını pekiştirmek için kullanılır. Farazi şeyleri kullanmak onları doğru kabul ettiği anlamına gelmez.
Üstadımız “ihtiyaç olsa” ifadesini faraza ön koşulu ile kabul etmiyor ama konunun daha da iyi anlaşılmasını sağlamak için bir fikir egzersizi yapıyor. Yoksa Allah’ın yaratma konusunda sebeplere ihtiyaç duyması söz konusu değildir. “Sultan-ı Ezelî Ferd ve Ehad olduğundan hiçbir cihetle ihtiyaç yok” ifadesi de bunu teyit ediyor.
Aynı şey İki İlahın farz edilmesinde de geçerlidir. Faraza iki İlah olsa idi kainatta ki o muazzam insicam, ahenk ve intizam bir anda yerini kaos, kargaşa ve kavgaya bırakır her şey bir anda yerle bir olurdu. Bu kural her cihetle yardıma muhtaç insanlarda bile geçerli olduğu için bir ülkede iki başbakan bir okulda iki müdür bir sınıfta iki öğretmen olamıyor olsa ülke karışır okul idare edilemez sınıf eğitim veremez hale gelir.
Bu gibi farazi düşünceler batılın batıl oluşunu daha da netleştirip açık bir hale getiriyor bu açıdan faraziler güzel bir anlama aracıdırlar