"Tertib-i eşyada bir teenni-i hikmet vardır. Hırs sebebiyle, teenni ile hareket edilmediği için, o tertibli eşyadaki manevi basamakları..." Manevi basamakların izahını yapar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

"Şu hadisatın sırrı şudur ki: Nasıl ki bir ekmeğin vücudu, tarla, harman, değirmen, fırına terettüp eder. Öyle de tertib-i eşyada bir teenni-i hikmet vardır. Hırs sebebiyle, teenni ile hareket edilmediği için, o tertipli eşyadaki manevi basamakları müraat etmez; ya atlar, düşer veyahut bir basamağı noksan bırakır, maksada çıkamaz." (Mektubat, Yirmi İkinci Mektup, İkinci Mebhas.)

Buradaki "manevî" tabiri, kanunların mücerred olmasına bir kinaye olarak kullanılıyor. Mesela, suyun kaldırma kanunu deriz, ama onu el ile tutmak ve tarif etmek imkânsızdır. İşte suyun kaldırma kanununun bu yönü maddi değil, manevidir. Kâinattaki sebeplerin tertib ile sıralanmaları da aynı suyun kaldırma kanunu gibi mücerred ve manevi bir kanundur. Üstad Hazretleri bu yüzden sebeplerin bu tertib kanununa, "manevi basamaklar" demiştir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü