"Ve elvah-ı nukuş-u kudret olan fusul-u erbaayı da bir mekik ve sahaif-i kitabet-i hikmet olan gece gündüzü de bir yay yapar..." cümlesini "mekik" ve "yay" tabirleri ile açar mısınız?

Değerli Kardeşimiz;

Burada her bir mevsim bir mekik, gece ve gündüz ise bir yay olarak vasıflandırılmıştır.

Mekik, bir halı dokuma tezgâhında iplerin peş peşe örülerek halının meydana gelmesinde kullanılan bir alettir. Mekiğin etrafına ipliğin veya yayların serilmesi gibi, günler de mevsimlere sarılarak ortaya başka başka manzaralar ve mahsuller çıkar. Bundan anlıyoruz ki, dört tane mevsim ve her bir mevsime de sarılan günler vardır. Böylece her bir mevsimin kendine has hususiyetleri ortaya çıkmaktadır.

Gece ve gündüzün yay olması:

Gece ve gündüz mevsimlerde olduğu gibi, Cenab-ı Hakk'ın kudretle yazdığı hikmet kitabından bir çeşit sahifelerdir. Cenab-ı Hak, gece ve gündüz ile sahifelerinde hesap ve idrak edemeyeceğimiz sayısız hikmetleri, maslahatları ve neticelerini yaratıyor.

Yay nasıl ki atılan oklarla çok farklı ve çeşitli faydalar ve maslahatlara vesile oluyor ise; Muazzez Üstadımız gece ve gündüzü hikmet açısından yaya benzeterek, onunla şehadet âlemine, ibret âlemine, ahiret âlemine, tefekkür âlemine, hatta vücud âlemine hikmetli ibret okları gönderildiğini ifade ediyor.

Mesela; gece ve gündüzün sürekli olarak tebeddülünde gün kemale erdiği gibi, o gün içerisinde mezkûr âlemlerle alakalı öyle hikmetli ve ibretli hadiseler ve tefekkür levhaları meydana geliyor ki; insan bunların milyarda birini bile idrak etmekten aciz kalıyor.

Kış mevsiminde yaşanan günler ve o günlerde ortaya çıkan neticeler ayrıdır, diğer mevsimlerdeki icraatlar, tasarruflar ve mahsuller ayrıdır.

İşte bu farklılığın neticesi; dokuma tezgâhındaki mekik ve yay benzetmesi ile ifade edilmiştir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü