"Zaman ihtiyarlandıkça Kur’ân gençleşiyor, rümuzu tavazzuh ediyor. Nur, nar göründüğü gibi, bazan şiddet-i belâğat dahi mübalâğa görünür." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

İnsanlığın maddeten terakki etmesi, basitten mükemmele doğru belli bir tertip ile olmaktadır. Bu kaide mûcibince Hazret-i Âdem (as)’in dönemindeki insanların lamba ve elektrik gibi nimetleri bilmesi ve ondan istifade etmesi mümkün değildir. İnsanlığın bu iki nimete ulaşabilmesi için zamanın ihtiyarlaması ve maddeten terakki etmesi gerekiyor.

Ama ilahî kitaplar insanlığın bu kaydına mahkûm değildir. Çünkü Allah ezelî bir ilme sahip olduğu için, yaratmış olduğu zamanın başını da sonunu da biliyor ve görüyor. Yani Allah’ın kelamı zamanın kaydına ve tertibine bağlı değildir. Bu yüzden Allah, peygamberleri vasıtasıyla konuşurken, sadece belli bir döneme ve belli bir zaman dilimine hitap etmeyip geleceğe dair ipuçları, remizler ve işaretleri de veriyor.

Bu kıvrımlarda saklı olan remizleri öğrenmenin iki yolu var.

Birincisi, ilimde ve belağatte ileri olan âlimler İlahî kelamın içinde dürülü olan bu işaretleri çıkararak Kur’an’ın geçmiş ve geleceğe hükmettiğini göstermesi.

İkincisi ise, zaman ilerledikçe, fen ve teknik geliştikçe o saklı remizler kendiliğinden açığa çıkıyor ki, buna "zamanın tefsir etmesi" denilmektedir. Mesela, fen kâinatın genişlediğini yeni tespit ederken, Kur’an bunu on dört asır önce şöyle bildiriyor.

“Göğü biz çok sağlam bir şekilde bina ettik. Şüphesiz onu genişleten biziz.” (Zariyat, 51/47)

Nur ile nar (ateş) tabiat itibari ile birbirlerine benzerler. Uzaktan ve sathî bakanlar bazen nur ile narı(ateşi) birbirine karıştırıyor. Ama yakından ve dikkatlice bakanlar, nur ile narı birbirinden ayırır. Aynen bunun gibi, bazen şiddet-i belağat ile mübalağa dikkatsiz nazarlarda birbirlerine karıştırılır.

Şiddetli belağat, ince ve derin bir meselenin anlaşılmasını kolaylaştırmak, mübalağalı bir şekilde akla yaklaştırmak işidir. Aslında mübalağa, üslup ve sûrettedir, onun arkasında duran ince ve latif mânada değildir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü