"Bir cinsin bütün envaı, bir nevin bütün efradı, aza-yı esaside muvafakat ve müşabehetleri nasıl ispat ederler ki, tek bir Sâniin masnularıdır..." Devamıyla izah eder misiniz?
Değerli Kardeşimiz;
"Elhasıl: Bir cinsin bütün envaı, bir nevin bütün efradı, aza-yı esaside muvafakat ve müşabehetleri nasıl ispat ederler ki, tek bir Sâniin masnularıdır. Çünkü vahdet-i kalem ve ittihad-ı sikke öyle ister. Öyle de bu meşhud suhulet-i mutlaka ve külfetsizlik, vücub derecesinde icab eder ki, bir Sâni-i Vahid’in eserleri olsun. Yoksa, imtina’ derecesine çıkan bir suûbet, o cinsi inidama ve o nevi, ademe götürecekti."(1)
Bir canlı türünün bütün fertleri, organlarının şekilleriyle, hususiyetleriyle, sayılarıyla, yerleriyle tam bir muvafakat gösteriyor. Yani, hepsinde mükemmel bir birlik ve beraberlik var. Bu hâl gösteriyor ki, bunların hepsi bir tek Zat’ın eserleridir; aynı Zat’ın kudret kalemiyle yazılmışlardır.
Bu hakikat bir misal olarak veriliyor. Yani, bu hüküm ne kadar kati ise, eşyanın yaratılmalarında görülen mutlak kolaylık ve külfetsizliğin Allah’ın birliğine delaleti de o kadar katidir.
Cenab-ı Hakk’ın sıfatları hem mutlak, hem sonsuzdur. İradesi ve kudreti küllîdir, bir anda hadsiz işleri birlikte görür.
Hastalanmış bir gözün tedavisi aylarca sürerken, Cenab-Hak bir baharda sayılamayacak kadar çok gözleri birlikte ve sonsuz bir kolaylıkla yaratıyor. Bir çift karasineğin bir baharda beş buçuk milyar olduğu tespit edilmiş. Demek ki, bir çift karasineğin torunlarına bir baharda on bir milyar göz takılmış oluyor. Buna bütün sinek ve böcek taifelerini ve nihayet bütün hayvanları dâhil ettiğimizde, sonsuz denecek kadar gözün, yine sonsuz bir kolaylıkla yaratıldığını görürüz.
Bu kolaylık, tümünün aynı sonsuz sıfatlarla ve birlikte yaratıldıklarını gösterir. Aksi halde, bunların sebepler eliyle yahut kendi kendilerine meydana gelmeleri imkânsız olduğundan, bütün bu mahluklar yoklukta kalacaklardı.
1) bk. Sözler, Yirmi İkinci Söz, İkinci Makam.
Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü