"Bir hardal kadar ehemmiyeti olmayan dünyevi bekasını gaye yapsın ve bunları âlem-i manaya çekirdekler ve âlem-i âhirete mezra yapmasın..." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Hem hiç makul müdür ki, hattâ çekirdek kadar her bir mevcuda bir ağaç kadar vazife yükü yüklesin, çiçekleri kadar hikmetleri bindirsin, semereleri kadar maslahatları taksın da bütün o vazifeye, o hikmetlere, o maslahatlara, dünyaya müteveccih yalnız bir çekirdek kadar gaye versin? Bir hardal kadar ehemmiyeti olmayan dünyevî bekasını gaye yapsın? Ve bunları âlem-i manaya çekirdekler ve âlem-i âhirete bir mezraa yapmasın, ta hakikî ve lâyık gayelerini versinler? Ve bu kadar mühim ihtifâlât-ı mühimmeyi gayesiz, boş, abes bıraksın; onların yüzünü âlem-i manaya, âlem-i âhirete çevirmesin, ta asıl gayeleri ve lâyık meyvelerini göstersin?"(1)

Bu paragrafta; sonsuz hikmeti, eserleri ile sabit olan Allah’ın, âhireti getirmeyip, insanları yokluk ve hiçlik kuyusuna atmasının, “Hakîm” ismine zıt olacağına ve hikmete muvafık düşmeyeceğine dikkat çekiliyor. Hakim ismi âhiretin varlığını iktiza eder.

Hakim, Kerim, Rahim, Adl isimlerine de bu nazarla bakarsak her şeyi hikmet, lütuf, şefkat ve adaletle yaratan Allah, âhireti getirmemekle hikmetsiz iş yapmaz. O, bundan mukaddes ve münezzehtir.

Bütün eşyaya nice hikmetler takılmıştır. Eşyanın ve mahlûkatın dünyaya bakan ciheti çok azdır. Şayet âhiret olmazsa mevcudattaki hikmetler manasız, faydasız ve abes olacaktır.

Birinci soruda da benzer hakikatler ifade edildi. Burada ilave olarak mevcudatın “âlem-i manaya çekirdekler ve âlem-i âhirete bir mezraa” olduğu hakikati ders veriliyor. Ayetle sabit olduğu gibi her varlık Allah’ı tesbih ve O’na hamd etmektedir. Bu tesbih ve hamdler mana alemindendir.

Aynı şekilde, her varlıkta tecelli eden isim ve sıfatlar da o varlığı mana alemine hizmet ettirmiş olur.

Bu kainat fabrikasının her şeyi böylece mana alemine hizmet ettiği gibi bu fabrikanın mahsulleri olan insanlar da imanlarıyla, salahat ve takvalarıyla, güzel ahlaklarıyla cennette saadet meyveleri vereceklerdir. Aksi yolda gidenler ise küfür ve isyanlarıyla cehenneme ehil olacaklardır.

(1) bk. Sözler, Onuncu Söz, Onuncu Hakikat.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü