"Bir masumun hakkı, bütün halk için dahi iptal edilmez. Bir fert dahi, umumun selameti için feda edilmez." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Bir masumun hakkı, bütün halk için dahi iptal edilmez. Bir fert dahi, umumun selameti için feda edilmez. Cenâb-ı Hakk'ın nazar-ı merhametinde hak haktır, küçüğüne büyüğüne bakılmaz. Küçük, büyük için iptal edilmez." (Mektubat, On Beşinci Mektup, İkinci Sual)

Adalet-i mahza; “Bir ferdin hakkını, bütün insanlar için de olsa feda etmeyen adalet.” şeklinde tarif edilir. Bu adalette, hiçbir kimsenin en küçük bir hakkının bile çiğnenmemesi esastır. Cemaat için fert feda edilemez. "Bir gemide dokuz cani bir masum olsa o gemi batırılamaz.", görüşünü savunuyor ki, bu aynı zamanda Kur’an’ın adalet anlayışıdır.

"Söz konusu devlet ve kamu yararı olunca bireylerin hakları önemsizdir, toplumun ve devletin selameti için fert feda edilebilir." düşüncesi, Kur’an’ın adalet anlayışına uygun değildir. Adalet-i Mahzanın uygulanabileceği yerlerde bu davranış zulüm görülmüştür. Şayet mahza adalet uygulanamayacaksa, bu davranış izafi olarak kerhen caiz olup, adalet sınıfına dahil olabilir.

Allah, bir ferdin hakkı ile toplumun hakkını eşit görmüştür. Birisi için diğerinin haklarının çiğnenmesini ne adalet açısından ne de merhamet açısından uygun görmemiştir. Fakat bir fert bu fedakârlığı toplum adına kendi hür iradesiyle yaparsa o başka meseledir.

Allah’ın sonsuz merhameti nazarında az çok, büyük küçük fert toplum eşittir. Birisi için diğeri feda edilemez. Tarihte devletin ve toplumun selameti adına çok bireylerin hakları zayi edilmiş ve çok masum canlara kıyılmıştır. Burada hakkeden kişilere cezanın verilmesi adalete uygun olsa da hakketmeyen kişilerin devlet aleyhine kullanılma ihtimali durumunda görünüşte zulüm olsa da hakikatte izafeten adalet kapsamına dahil edilmiştir.

Şayet bu ilahi ve Kur'ani adalet uygulanamazsa, o zaman adalet-i izafiye uygulanabilir.

Adalet-i İzafiye: Cemaatın selameti için ferdin hakkı feda edilebilir anlayışıdır. Zira cemaatin menfaati için ferdin hukukunu nazara almaz. Bu görüşe göre dokuz caninin cezalandırılması için bir masum feda edilebilir. Yalnız bu anlayış ancak adalet-i mahzanın tatbikinin mümkün olmadığı yerde caridir.

Adalet-i izafiyede ehven-i şer esas alınır. Bütün insanların zarara uğraması büyük ve küllî bir şer, bu zararın giderilmesi için bir insanın yahut küçük bir grubun hakkının çiğnenmesi ise cüz’î bir şerdir. Küllî şerden kurtulmak için cüz’î şerri kabul etmek ise ehven-i şer ile amel etmek demektir ve adalet-i izafiyenin esasıdır.

İlave bilgi için tıklayınız:

- "Adalet-i Mahza" ve "Adalet-i İzafiye" ne demektir?

- “Adalet-i mahza-i Kur’âniye; bir masumun hayatını ve kanını, hatta umum beşer için de olsa, heder etmez. İkisi nazar-ı kudrette bir olduğu gibi, nazar-ı adalette de birdir.” İzah eder misiniz?

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü