"Bir tek masum, dokuz cani olsa, yine o gemi hiçbir kanun-u adaletle batırılmaz." Bu hükmün ayetten delili var mı, yoksa Üstad'ın şahsi içtihadı mıdır?

Değerli Kardeşimiz;

"Hakikat nazarında zulümdür. Ey mümine kin ve adavet besleyen insafsız adam! Nasıl ki, sen bir gemide veya bir hanede bulunsan, seninle beraber dokuz masum ile bir cani var. O gemiyi gark ve o haneyi ihrak etmeye çalışan bir adamın ne derece zulmettiğini bilirsin. Ve zalimliğini, semavata işittirecek derecede bağıracaksın. Hatta bir tek masum, dokuz cani olsa, yine o gemi hiçbir kanun-u adaletle batırılmaz." (Mektubat, Yirmi İkinci Mektup, Birinci Mebhas.)

Bu cümle, "adalet-i mahza"nın tarifi mahiyetindedir.

Adalet-i mahza, cemaat için fert feda edilemez demektir. "Bir gemide dokuz cani bir masum olsa, o gemi batırılamaz." görüşüdür ki, bu aynı zamanda Kur’an’ın adalet anlayışıdır.

Adalet-i izafiye, cemaatin selameti için ferdin hakkı feda edilebilir, anlayışıdır. Bu görüşe göre dokuz caninin cezalandırılması için bir masum feda edilebilir. Yalnız bu anlayış ancak adalet-i mahzanın tatbikinin mümkün olmadığı yerde geçerlidir, denilmiştir.

“Kim bir nefsi, bir başka nefse veya yeryüzünde fesada karşılık olmaksızın öldürürse, sanki bütün insanları öldürmüş gibi olur.” (Maide, 5/32)

"Hiçbir günahkâr başkasının günahını yüklenmez. ..." (En'âm, 6/164

Adalet-i mahza ya da "Hattâ bir tek masum, dokuz cani olsa, yine o gemi hiçbir kanun-u adaletle batırılmaz" cümlesi, bu ayetten çıkarılmış bir hüküm olma ihtimali yüksektir.

Kişilerin kusur ve hatalarından ancak kendileri mesuldür; onun ne ailesi ne akrabası ne komşusu ne milleti ne cemaati ne de bir başkası mesul ve mükellef değildir. Yani hukuktaki tabiri ile "asıl olan suçun şahsiliği"dir.

Bir insanın hatasını umuma mal etmek, onun yüzünden onun akrabalarına veya mensup olduğu cemaate düşmanlık etmek, insafsızlıktır, zulümdür. “Hiçbir günahkâr başkasının günahını yüklenmez!” (İsra, 17/15) ayeti de bu hakikati ifade etmektedir.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü