"Bir parça dikkat-i nazar ettikçe, yeniden yeniye bir tanzim ve tevziniyet gözümüze çarpıyor. Yani birisi intizamla o nizamı değiştiriyor ve tartıyla o mizanı tazelendiriyor." İzah eder misiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Daha bir parça dikkat-i nazar ettikçe, yeniden yeniye bir tanzim ve tevziniyet gözümüze çarpıyor. Yani birisi intizamla o nizamı değiştiriyor ve tartıyla o mizanı tazelendiriyor. Her şey bir model olup, pek kesretli, muntazam ve mevzun suretler giydiriliyor."

Kâinatta mükemmel bir nizamın olması, Allah’ın varlığına ve birliğine işaret ettiği gibi, bu nizamın sürekli bir şekilde yenilenmesi ve tazelenmesi de Allah’ın kâinat üzerindeki hâkimiyetini, her an tedbir ve idare ettiğini gösteriyor.

Mükemmel bir nizamı, her şeyi tanzim eden ve nizama koyan Nâzım’ı gösterir. Bu akıl almaz harika işleri, mükemmel nizam ve intizamı tesadüfe vermek koyu bir cehalet ve en büyük bir akılsızlıktır.

Tesadüf; ilmin, hikmetin, iradenin dışında, kendiliğinden olan rastgele şeyler için kullanılır. Kâinattaki nizamlı, hikmetli ve sanatlı her şey ilahi bir iradeyi gösterir.

Bu kadar sayısız varlıkların içerisinde sadece insanlara ve hayvanlara göz nimetinin verilmesi tesadüf olabilir mi? Eğer tesadüf olsaydı canlıların bir kısmı görür bir kısmı görmezdi. Ağaçların veya başka varlıkların bazısında da görme sıfatı olurdu.

Her şeyin bir model olması ise, kâinatın yenilenmesi ve tazelenmesinde intizamın sabit olması ve değişmemesidir. Yani kâinat ve içindeki varlıklar, kaderin çizmiş olduğu ilmî kalıplarla tazeleniyor, varlık sahasına çıkıyor. Şayet her yenilenmede nizam değişmiş olsa idi, o zaman insanların hayatları zehir olurdu.

" Sâni-i Zülcelâl herbir nevi mevcudatın mahiyetini birer model ittihaz ederek ve nukuş-u ​​esmâsıyla kemâlât-ı san’atını göstermek için, herbir şeye, hususan zîhayata, duygularla murassâ bir vücut libasını giydirerek, üstünde kalem-i kazâ ve kaderle nakışlar yapar, cilve-i esmâsını gösterir." (Mektubat, Yirmi Dördüncü Mektup, Birinci Makam)

Nasıl ki bir terzi, model üstünde kendi sanat ve maharetini göstermek için kumaşı biçer, keser ve elbiseyi diker. Temsilde hata olmasın, Allah da kendi isim ve sıfatlarını modeller hükmünde olan eşya üstünde göstermek için onları halden hale sokuyor, bir vaziyetten alıp başka vaziyete getiriyor ve maharetini teşhir ediyor.

Mesela, insanın bedeni bir modeldir; Allah'ın isim ve sıfatlarını izhar ve ilan ediyor. Açlıkla Allah'ın Rezzak ismini tarttığı gibi, hastalık ile de Şâfi isminin kıymeti anlaşılıyor. Bu hallerin hepsi bir ismin perdelenmesi ve ilan edilmesinde bir model hükmüne geçiyor.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü