"Büyük bir memurun, memuriyet makamında bulunduğu vakit bir şahsiyeti var ki, vakar iktiza ediyor, makamın izzetini muhafaza edecek etvar istiyor." ciddi ve mesafeli durulması halinde sevilmeyeceği ve sözünün dinlenmeyeceğini düşünüyorum, ne dersiniz?

Değerli Kardeşimiz;

"Bir insanın müteaddit şahsiyeti olabilir. O şahsiyetler ayrı ayrı ahlâkı gösteriyorlar. Meselâ, büyük bir memurun, memuriyet makamında bulunduğu vakit bir şahsiyeti var ki, vakar iktiza ediyor, makamın izzetini muhafaza edecek etvar istiyor. Meselâ, her ziyaretçi için tevazu göstermek tezellüldür, makamı tenzildir. Fakat kendi hanesindeki şahsiyeti, makamın aksiyle bazı ahlâkı istiyor ki, ne kadar tevazu etse iyidir. Az bir vakar gösterse, tekebbür olur. Ve hâkezâ..."(1)

Makamda ciddiyet ve vakar göstermek, insanlara karşı asık suratlı olmak, insanları kırıp geçirmek ve herkese aşılamayacak mesafeler koymak anlamına gelmiyor. Makamda vakar ve ciddiyet göstermek, makamı suistimal ettirmemek ve makamı idare edilemez bir hale getirmemek anlamındadır.

Makam sahibi birisi, güler yüzlü, yumuşak huylu olduğu hâlde vakar ve ciddiyetini koruyabilir, ikisi birbirine zıt değildir. Yılışık ve laubali olmak ile güler yüzlü ve yumuşak huylu olmak aynı şey değildir. Güler yüzlü ve yumuşak huylu olmak ile ciddiyet ve vakar cem olabilir.

“Meselâ, her ziyaretçi için tevazu göstermek tezellüldür, makamı tenzildir...” Makama menfaat amacı ile gelen bir adama güler yüz göstermek ve alçak gönüllü bir tavır sergilemek zillet olur ve makamı laçkalaştırır. Ama normal işini görmek için gelen bir vatandaşa saygılı ve güler yüzlü davranmak zillet olmaz, bilakis güzel bir haslettir. Çünkü o makam vatandaşa hizmet etmek içindir.

Benzer tavırlar aile hayatı içinde geçerlidir. Söz konusu çocuğun terbiyesi ise, bazen ciddiyet ve vakar bazen de şefkat ve merhamet lazım. Çünkü tek bir tavır sergilemek çocuğun ruh dünyasını zedeler. Yani çocuğa sürekli yumuşak ve merhametli davranmak onu şımartacağı için zararlı olacağı gibi, çocuğa sürekli ciddi ve sert davranmak da çocuğun ilgi görme ve sevilme yönünü köreltir ve çocuk kaba, sert ve sadist olur. Bu yüzden tek tip davranmak yerine mukteza-yı hâle göre hareket etmek lazımdır.

"... Fakat kendi hanesindeki şahsiyeti, makamın aksiyle bazı ahlâkı istiyor ki, ne kadar tevazu etse iyidir. Az bir vakar gösterse, tekebbür olur. Ve hâkezâ..."

Fakir bir adam, zenginin evine gitse, haysiyet ve şerefini muhafaza için tamahkar ve ihtiyaç sahibi olduğunu göstermemek için varlıklı gibi davransa, bu güzeldir. Ama zengin adam, fakirin evine geldiğinde, varlıklı gibi değil, fakir gibi davranması güzel olur. Aksi durumda, fakiri incitir ve kibre girmiş olur.

Bir valinin makamındaki ciddiyeti ve ağırbaşlılığı vakardır ve güzel bir davranıştır, aynı makamında tevazu ve alçakgönüllü olması zillettir, yani kötü bir davranıştır. Makam gereği ciddiyet lazımdır, zira sen tevazu içinde olsan kimse seni takmaz ve o makam laçkalaşır ve otoritesi yok olur, bu da çirkin bir durumdur.

Ama aynı vali evinde vakur ve ciddiyet gösteremez, gösterse kibir olur. Evinde valilik taslayamaz, zira misafir efendi vali ise hadimdir. Evinde tevazu ve alçakgönüllü olması gerekir, güzel olan budur.

Burada ahlaki değerler konum ve makama göre değişiklik gösteriyor, karıştırmamak lazımdır.

(1) bk. Mektubat, Yirmi Altıncı Mektup, İkinci Mebhas.

Selam ve dua ile...
Sorularla Risale Editörü